Predavanje ,,Sorte vinove loze-izazov za kreiranje novih vina“, koje je u okviru radionice kompanije ,,13. jul Plantaže“ u sklopu Osmog salona vina Monte vino 2018. vodila prof. dr Vesna Maraš, održano je sinoć u hotelu Hilton u Podgorici.
Da je Crna Gora mala zemlja velikih vina, Maraš je govorila kroz činjenice i povela posjetioce na još jedno ,,vinsko putovanje“ tokom kojeg su bili u prilici da čuju mnoštvo imponzantnih podataka i da degustiraju ,,Plantažina“ vina Crnogorski Val rose, Kratošiju i Epohu.
Prof. Dr Vesna Maraš podsjetila je da su ,,Plantaže“ prva kompanija na prostorima bivše Jugoslavije koja je uspostavila evropska pravila proizvodnje grožđa i vina i usvojila sve standarde kvaliteta.
– Naš i vaš Vranac na najbolji način je pronio i pronosi slavu crnogorskih vina i simbol je vinske scene Crne Gore – istakla je Maraš.
Podsjetila je da se svi ,,Plantažini“ proizvodi nalaze na više od 40 tržišta širom Evrope, te da su dobitnici velikog broja priznanja.
– ,,Plantaže“ čine 90 odsto crnogorskog vinogradarstva, a deset odsto se nalazi na primarnom sektoru. Gotovo 70 odsto čine crne vinske sorte, pravljene za proizvodnju crvenih vina, 23 odsto su bijele sorte i negdje manje od osam odsto su one sorte čije grožđe je namijenjeno za potrošnju u svježem stanju. Gotovo 86 odsto čine autohtone sorte, a svega 14 odsto su internacionalne sorte. U distribuciji crvenih vinskih sorti u crnogorskim vinogradima dominantno mjesto pripada Vrancu i Kratošiji, a Kaberne sovinjona u kategoriji crvenih vina ima čak manje od pet odsto. Dominantno mjesto u bijelim vinskim sortama pripada Šardoneu, i crnogorskoj autohtonoj sorti Krstač, a prisutne su i brojne introdukovane sorte – rekla je Maraš.
Podsjetila je i na najstariji pisani trag iz 15. vijeka ,,Budvanski statut“ na latinskom jeziku gdje se 20 poglavlja odnosi na način gajenja vinove loze u Crnoj Gori a jedno poglavlje se posvećuje kratošijskim vinogradima.
Ukazala je na to da je akademik Marko Ulićević ostavio neizbrisiv trag u crnogorskom vinogradarstvu, radio brojna istraživanja o crnogorskim autohtonim sortama čiji su rezultati poslužili za dalja istraživanja i potvrđivanja modernim savremenim tehnologijama.
Ono što je potvrđeno i izazvalo veoma veliku pažnju međunarodne stručne i naučne javnosti jeste da crnogorska Kratošija ima isti DNK kao što ima Primitivo, odnosno Zinfandel, a da su Vranac, Krstač i Žižak crnogorske autohtone sorte koje imaju jedinstvene originalne DNK profile. Veliku pažnju izazvalo je i to da su Kratošija i Vranac u bliskoj genetičkoj vezi.
– Otkrivanje ,,Budvanskog statuta“ izazvalo je veliku pažnju jer je to najstariji dokument u kojem se pominje Kratošija te ujedno predstavlja najstarije ime za sortu Primitivo-Zinfandel. I Stjepan Bulić pominje Kratošiju u ,,Dalmatinskoj ampelografiji“, ističe njeno prisustvo isključivo na prostorima Crne Gore i navodi da vjerovatno je iz Crne Gore došla do Dalmacije. Akademik Ulićević prije pola vijeka potvrđuje da je Kratošija najstarija crnogorska sorta koja je prisutna na svim vinogradarskim terenima, ali istovremeno ističe tada da je ona identična sa sortom Zinfandel. U tom svom radu kaže da njeno porijeklo nije utvrđeno i da je velika mogućnost da su je naši iseljenici prenijeli u Kaliforniju. Riječ je o navodima iz 1959. i ‘66. godine – kaže Maraš.
Pomenula je i makedonskog profesora Nasteva prema čijem je pisanju iz 1959. godine, Vranac prenešen u Makedoniju, a kasnije se širio prostorima bivše Jugoslavije.
– ,,Plantaže“ su jedna od rijetkih kompanija koja je prepoznala značaj nauke i naučnih istraživanja za razvoj inovacije i konkurentnosti. Mi smo već 2011. dobili licencu za obavljanje naučno-istraživačkih projekata. Učestvovali smo u brojnim međunarodnim projektima, ali ono što je finalizovalo sve te aktivnosti jeste projekat koji smo realizovali sa Institutom za vinovu lozu i vino iz Španije prošle godine. Organizovali smo i prvu međunarodnu konferenciju o Vrancu i drugim crnogorskim autohtonim sortama u novembru prošle godine i bili domaćini najeminentnijim svjetskim imenima iz struke vinogradarske nauke ne samo vinogradarstva i vinarstva nego bioinformatike i genomike tako da je Crna Gora (ali i region), prvi put bila domaćin takvog jednog skupa – podsjetila je Maraš.
Ono što je izazvalo veliku pažnju na toj konferenciji jesu podaci do kojih je tim ,,Plantaža“ došao u projektu sa Institutom za vinovu lozu i vino iz Španije.
– Sakupljeno je oko 512 uzoraka širom Crne Gore, 50 uzoraka je bilo iz kolekcije Biotehničkog fakulteta Crne Gore, 462 uzorka iz vinogradarskih lokaliteta širom Crne Gore, kako gajenje tako i divlje vinove loze. Tokom tri godine su sakupljeni uzorci čija je starost bila najmanje 50 godina. Imali smo uzorke starosti do 300 godina, ali isključivo smo tražili one zaista rijetke, specifične čokote. U okviru tih 512 uzoraka definisali smo 151 genotip. Od toga 43 divlje loze, 105 pitomih, tri hibrida. Ono što je posebno interesantno jeste što su 63 genotipa u maloj Crnoj Gori, među 512 uzoraka, potpuno nova, nepoznata za vinogradarsku struku i nauku – istakla je Maraš.
U Crnoj Gori, dodala je, cijela priča svih ovih 512 čokota vrti se oko ove dvije sorte – Kratošije i Razaklije, koje čine osnovu crnogorskog vinogradarstva. Crnogorsko vinogradarstvo se zasniva na porodici genetski povezanih sorti, što je karakteristika i što je tipično za najčuvenije tradicionalne vinogradarsko vinske regione.
Kratošija je za Crnu Goru, ono što je Kaberne sovinjon i Pinot noar za Bordo i Burgundiju. Kratošija ima 21 potomak u Crnoj Gori. Kratošija i Duljenga su dali Vranac.
Pronađeno je 28 pedigrea od kojih su 26 novih. Od svih identifikovanih uzoraka najviše je bilo Kratošije, Vranca i Lisice, a onda Razaklije i Krstača – rekla je Maraš.
U ,,Plantažama“ je formirana Nacionalna kolekcija crnogorskih autohtonih sorti, a vrlo važan projekat je i Klonska selekcija sorte Vranac unutar koga je u selekcionisano i priznato 7 klonova sorte Vranac a sve u cilju očuvanja i poboljšanja najboljih karakteristika ove sorte. Pored rada na autohtonim sortama, ,,Plantaže“ rade i na introdukovanim sortama u cilju kreiranja novih vina ali i poboljšanja postojećih.
Godine 2011. podignuta je nova vinarija kapaciteta 400.000 litara. To je bila i godina kada je zabilježena najbolja berba u posljednjih 20 godina.
– Sam način proizvodnje, način tehnologije u ovoj vinariji omogućava da se uradi novi stil vina, nove etikete, male serije vina izvanrednog kvaliteta što najbolje povrđuju nova vina iz ovih serija koja su se okitila najsjajnim medaljama i priznanjima širom svijeta uključujući i zlato sa Dekantera – naglašava Maraš.
Vino Kratošija će se vrlo brzo naći u asortimanu naših proizvoda, a ono na što su u ,,Plantažama“, kaže ona, posebno ponosni ove godine jeste vino Epoha koje je proizvedeno od intradukovanih sorti.
– To je vino s kojim želimo da ostavimo trag u vremenu jer ove godine ,,Plantaže“ slave veliki jubilej, a to je 55 godina postojanja – rekla je Maraš. 
Vesna Kodžulović govorila je o svakom od ponuđenih vina za degustaciju i objasnila proces proizvodnje ovih vina i njihove odlike.
Da su crnogorska vina originalna i da je ta originalnost nešto što se danas u svijetu cijeni, saglasni su i oni koji su pratili predavanje, degustirali vina i podijelili utiske tokom predavanja.
B.R.
Foto: B. Šekularac