MAGAZIN PREPORUKA
DVADESET SEDAM GODINA OD SMRTI DANILA KIŠA: Ne volim ljude koji se izvlače iz svega kao kišne gliste
Foto: Globusglobus.jutarnji.hr
Prije četvrt vijeka, na današnji dan, minuo je svijetom književni velikan Danilo Kiš, a prije osam decenija (22. februara 1935) ugledao je svjetlost života. Povodom ove dvije godišnjice pisac i univerzitetski profesor Milivoje Pavlović sačinio je dragocjenu knjigu ,,Venac od trnja za Danila Kiša” koju je nedavno objavio ,,Službeni glasnik”.
Knjiga se može čitati i kao autorsko djelo, i kao zbornik, jer se temelji na stvaralačkoj energiji, kompetencijama i iskustvima velikog broja znalaca, tumača ili prijatelja Danila Kiša. Otvarajući mu spomen-ploču na zgradi u Parizu, u kojoj je proveo posljednje ovozemaljske dane, doajen francuske poezije Klod Roa je izgovorio i ove riječi: ,,Danilo je jedan visoki stari mladić, očešljan kao oblak, vidovit kao mudrac, bezazlen kao dijete, hrabar kao mladi orao i pisac kao što se diše.”
,,Venac od trnja” sadrži i detaljan životopis pisca, kao i veoma promišljene ocjene njegovih knjiga trajne vrijednosti: ,,Bašta pepeo”, ,,Rani jadi”, ,,Peščanik”, ,,Grobnica za Borisa Davidoviča”, ,,Enciklopedija mrtvih”… Ova i druga djela, prevedena na više od 30 jezika, prihvaćena sa velikim pohvalama na mnogim meridijanima, dovela su ga na prag najvećeg svjetskog priznanja za književnost. Ali nije se dalo, smrt je bila brža.
Kada je umro, Kiš je bio godinu mlađi nego njegov otac kada je nestao u krematorijumima Aušvica. Deset godina ranije, u Švedskoj je bila prevedena ,,Enciklopedija mrtvih”, i proglašena ,,književnim čudom”. Prema bez sumnje pouzdanom svjedočenju, Kiš je sklopio oči uoči noći u kojoj je Švedski komitet za Nobelovu nagradu odlučio o dobitniku. Kišova nominacija, navodi Pavlović, bila je ozbiljna; pored ostalih, za njega su lobirali Josif Brodski, koji je napisao ,,ima boljih pripovedača od Danila, ali nema boljih stilista”, i Suzan Zontag koja je izjavila da naš pisac spada u tri najbolja prozaista na svijetu. Na poziv iz Stokholma istoričar i teoretičar književnosti Predrag Palavestra bio je pozvan da obrazloži Kišovu nominaciju, o čemu je zapisao: ,,Na poziv iz Stokholma da obrazložim taj predlog, koji je sve do Kišove smrti bio pod zaštitom nepovredivosti tajne, rekao sam da je Kiš pisac osobenog, istančanog i odnjegovanog stila, i da ide u red istaknutih tvoraca mišljenja našega doba”.
U avgustu 1989, na vijest da je preminula Mira Trailović, napisao je posljednju pjesmu, i time zatvorio krug započet stihovima o smrti majke. Ova ,,samooproštajna pjesma”, koju su mnogi razumjeli kao ,,nekrolog unaprijed”, počinje autoironijskim stihovima koji bi se mogli upisati i na Kišovu nadgrobnu ploču: ,,Kako dobro obavljen posao, Smrti/, kakav uspeh,/ srušiti takvu tvrđavu!”
Foto: danilokis.org
Cetinje
Danilo Kiš rodio se 22. februara 1935. godine u Subotici. Njegov otac Eduard Kiš, bio je mađarski Jevrejin, viši inspektor državnih željeznica, a majka, Milica Dragićević, bila je „crnogorska ljepotica“, kako je Danilo kasnije pisao, koja je upoznala Eduarda Kiša dok je bila u posjeti sestri u Subotici. Kiš je sebe nazivao „etnografskom retkošću“ upravo zbog toga što je rođen u Subotici, gradu na granici sa Mađarskom, u tadašnjoj Jugoslaviji, u mješovitoj porodici tako da je bio jugoslovenski građanin jevrejskog, mađarskog, srpskog i crnogorskog porijekla. Milica i Eduard su pored Danila imali i ćerku Danicu, koja je bila tri godine starija od brata, piše portal Kultiviši se.
Porodica Kiš se iz Subotice preselila u Novi Sad gdje je Danilo krenuo u osnovnu školu.
Život bi tekao mirno i svojim uobičajenim tokom da godine koje su dolazile nijesu bile ispunjene mržnjom i ratnim strahotama. Danilo se 1942.godine sa porodicom preselio u očev zavičaj, u Mađarsku, da bi već 1944. godine njegov otac zajedno sa brojnim rođacima bio odveden najprije u Zalegerseg (u zapadnom dijelu Mađarske), a potom u Aušvic. Gotovo da se niko od njih nije vratio. Gubitak oca je tragično uticao na Danila i on je svoju utjehu pronalazio u pisanju pjesama. Prvu pjesmu napisao je sa samo devet godina.
Sa majkom i sestrom se Danilo preselio na Cetinje, kod ujaka Rista Dragićevića, istoričara i Njegoševog biografa. Tamo je završio gimnaziju. Tokom svojih gimnazijskih dana Danilo je pisao pjesme i prevodio francuske, ruske i mađarske pjesnike. U Beogradu je 1954. godine upisao Filozofski fakultet i diplomirao kao prvi student na novoosnovanoj katedri za opštu književnost. Bio je dobar student, i zbog toga mu je osnivač katedre Vojislav Đurić predlagao da bude asistent. Danilo je odabrao drugačiji put. Još kao student objavljivao je svoje radove, a tri godine proveo je kao član redakcije časopisa “Vidik”. Počeo se kretati u visokim književnim krugovima. Danju bi sjedio u Narodnoj biblioteci, a noću bi se pretvarao u boema. Spavao je, po sopstvenom priznanju, „u međuvremenu“.
Foto: Like Success
Citati
– Istoriju pišu pobjednici. Predanja ispreda puk. Književnici fantaziraju. Izvjesna je samo smrt.
– Nacionalizam je, prije svega paranoja. Kolektivna i pojedinačna paranoja.
– Opasno je naginjati se nad tuđom prazninom, a u pustoj želji da se u njoj, kao na dnu bunara ogleda svoje vlastito lice; jer i to je taština. Taština nad taštinama.
– Ne volim ljude koji se izvlače iz svega kao kišne gliste. Bez ožiljka i bez ogrebotine. Komedijaši.
– Nisu opasne sve knjige, opasna je samo jedna.
Izvor: Novosti.rs / Kultivisise.rs /Izrekeicitati.rs
