NAŠE PRIČE SLAJDER ZDRAVLJE
DR MIHAILO VUKMIROVIĆ: Nakon COVID-a moguće zapaljenje srčanog mišića, srčana slabost i aritmije
-Promjene na srcu, nakon infekcije korona virusom mogu voditi ka srčanoj slabosti, nepravilnostima, odnosno preskocima u srčanom radu. Prisustvo simptoma u vidu bola u grudima, gušenja, palpitacija, prolongirano povišene temperature, zapaljenja pluća, znakova nekroze srčanog mišića kada dolazi do oslobađanja kardiotropnih enzima – troponina, ukazuje na težu kliničku sliku koja zahtijeva duži oporavak, mirovanje i odlaganje fizičke aktivnosti u periodu od tri do šest mjeseci- kaže za MNE magazin dr Mihailo Vukmirović PhD FESC kardiolog – aritmolog, načelnik Odjeljenja za poremećaje ritma i elektrofiziologije srca Kliničkog centra Crne Gore.
Dr Vukmirović, govoreći o uticaju korona virusa na srce kaže:
-COVID19 je virus sa stotinu lica. Klinička slika mu jako varira jer napada različite organske sisteme, uključujući i srce. Do sada je objavljeno više istraživanja koja su to potvrdila. Naime, podaci dobijeni magnetnom rezonancom srca kod pacijenata sa težim formama ove bolesti pokazali su da skoro 2/3 pacijenata ima blago, klinički neprimjetno zapaljenje srčanog mišića. Međutim, kod 15% pacijenata može doći do ozbiljnijih formi koje dovode do ireverzibilnih odnosno trajnih oštećenja srčanog mišića sa mogućim razvojem srčane slabosti. Prisustvo ožiljaka u srčanom mišiću, osim smanjenja srčane snage, može biti i izvor opasnih aritmija koje mogu naglo nastati i dovesti do gubitka svijesti, odnosno do smrtnog ishoda. Upravo su aritmije glavni razlog iznenadne srčane smrti kod pacijenata sa COVID19. Mogu biti prisutne i kod pacijenata sa blažom formom ove bolesti, ali je njihova zastupljenost u ovakvim slučajevima rijetka.
Dio pacijenata u javnost iznosi podatke da nakon COVID-a osjećaju izražen umor koji im onemogućava svakodnevne aktivnosti…Da li je riječ o hroničnom umoru i kako se boriti protiv toga?
-Poslije COVID19 infekcije pacijenti se nerijetko žale na ekstremni umor nakon bilo kakvog napora odnosno na značajno smanjenje radne sposobnosti. Simptomi koji traju u toku, odnosno nakon ove infekcije, mogu se ispoljiti u vidu kratkoga daha, prolongiranog nadražajnog kašlja, bolova u vratu, leđima, glavobolje, dugotrajnog gubitka čula mirisa i ukusa, igranja mišića, osjećaja ,,mravinjanja” po tijelu, pojačanog znojenja, nesanice, zaboravljanja, problema sa racionalnim razmišljanjem…Nerijetko pacijenti ne umiju nešto da napišu ili izgovore. Opisan je i slučaj Parkinsonove bolesti indukovan COVID19, kao i oštećenje facijalnog nerva. Održavanje navedenih simptomima može trajati mjesecima zbog čega se ovaj sindrom naziva produženi COVID. Kao posljedica opisanih problema često se javljaju anksioznost i fobije. Ovom oblašću bavi se posebna grana medicine koja se zove neurokardiologija. Pristup u rješavanju ovog problema nije jednostavan, zahtijeva holistički pristup odnosno sagledavanje čovjeka u cjelini. Prilagođena odnosno stručno vođena fizikalna terapija svakako može ublažiti stanje hroničnog umora.
Uz svjesnost o individualnosti svakog pacijenta, može li se govorite o protokolima u liječenju pacijenata koji nakon COVID-a imaju simptome poput lupanja srca, poremećaja srčanog ritma, promjena u vrijednostima srčanog pritiska…?
-Klinička istraživanja koja su potvrđena i u toku svakodnevnih ambulantnih pregleda pacijenata sa COVID-om ukazuju da ovi pacijenti pretežno imaju neadekvatnu sinusnu tahikardiju odnosno normalan, ali naglašen srčani rad u toku najmanjeg napora, ali nerijetko i u mirovanju, odnosno u periodu odmora. Primijećeno je da pacijenti kod kojih je od ranije registrovana atrijalna fibrilacija u toku, odnosno nakon infekcije ovim virusom imaju učestalije, ali i duže epizode ove aritmije. Pacijenti koji su imali COVID mogu imati i izraženo snižene vrijednosti krvnog pritiska nastale usljed slabije reaktivnosti krvnih sudova na nervne stimuluse čime postaju labavi, odnosno gube tonus. Ovo stanje ukoliko se prolongira može voditi ka oštećenju drugih organa zbog kompromitovanja krvotoka u istim. Navedene tegobe nastaju usljed poremećaja funkcije upravljačkog dijela organizma odnosno autonomnog nervnog sistema nakon infekcije ovim, ali i nekim drugim ranije registrovanim virusima poput Epštajn-Barovog, Citomegalovirusa, Varičela i Herpes Zoster virusa, ali i nakon infekcijama hlamidijom odnosno mikoplazmama, kao i borelijom. Traganje za nekim od navedenih uzročnika je neophodno zbog ciljanog liječenja koje je kod virusnog uzroka uglavnom svedeno na prolongirano davanje antioksidativne terapije. Ordiniranje beta blokatora može ublažiti navedene tegobe, a savjetuje se i uzimanje dosta tečnosti.
Da li su simptomi češći kod muškaraca ili žena, kod mlađih ili starijih, ili pol i godine nemaju uticaja?
-Simptomi su uglavnom više izraženi kod pacijenata starije životne dobi, odnosno kod pacijenata sa izraženim komorbiditetima. COVID infekcija kod starijih pacijenata pretežno ima teži i komplikovaniji klinički tok i nažalost lošiju prognozu.
Je li riječ o trajnim promjenama ili simptomi nestaju nakon nekog vremena?
-Promjene koje su izazvane ovim virusom uglavnom su prolazne i završavaju se potpunim izlječenjem. Da li će biti kasnih, odnosno trajnih posljedica teško se može predvidjeti zbog ograničenog iskustva sa COVID-om. Međutim, logičan odgovor se nameće da ako nakon preležane infekcije nemamo probleme, vjerovatno se neće javiti ni u kasnijem periodu. Međutim, nakon iščezavanja opštih simptoma koji karakterišu akutnu infekciju COVID virusom, nekada navedeni simptomi hroničnog COVID-a mogu perzistirati i šest mjeseci nakon toga. Trajne promjene na srcu mogu voditi ka već pomenutoj srčanoj slabosti, odnosno nepravilnostima, preskocima u srčanom radu, dok se trajne posljedice na plućima karakterišu nastankom ožiljaka odnosno fibroze pluća kada dolazi do zamjene plućnog tkiva ožiljnim, nefunkcionalnim tkivom.
Da li treba ograničiti fizičku aktivnost i treninge?
-Odluka o početku fizičke aktivnosti odnosno trenažnog procesa nakon COVID infekcije je bazirana na osnovu težine kliničke slike odnosno eventualnog zahvatanja srčanog mišića. Naime, prisustvo simptoma u vidu bola u grudima, gušenja, palpitacija, prolongirano povišene temperature, zapaljenja pluća, odnosno znakova nekroze srčanog mišića kada dolazi do oslobađanja kardiotropnih enzima – troponina ukazuje na težu kliničku sliku koja zahtijeva duži oporavak odnosno mirovanje sa odlaganjem fizičke aktivnosti u periodu od tri do šest mjeseci. Ukoliko nevedeni simptomi izostanu početak upražnjavanja fizičke aktivnosti se može započeti već nakon prvog mjeseca sa postepenim povećanjem intenziteta i dužine treninga
Kod jednog broja pacijenata evidentiraju se ugrušci u krvi koji mogu dovesti do srčanog udara. Kako prepoznati simptome i spriječiti udar?
-Virus je specifičan za sve ćelije koje postoje u organima i prema novim saznanjima vezuje se za endotelne ćelije odnosno ćelije koje čine unutrašnji dio krvnog suda. Krvni sudovi postoje u svim organima tako je ovaj virus može zahvatiti bilo koji, uglavnom napada organ koji ima najmanju sposobnost odbrane. Kao posljedica poremećaja funkcije endotela nastaju krvni ugrušci koji mogu voditi do infarkta organa ili do tromboza vena sa posljedičnim tromboembolijskih komplikacijama. Pacijenti koji su gojazni skloniiji su ovim komplikacijama, naročito u stanjima prolongirane febrilnosti i dehidratacije. Laboratorijski parametar koji može da ukaže na moguću trombozu je tzv. d-dimer, a u stanjima kada postoji visok rizik od nastanka tromboze preventivno se uključuje niskomolekulatni heparitm ili direktni oralni antikoagulansi.
Šta je potrebno uraditi nakon korone u dijelu kardioloških pretraga?
-Nakon korone poželjan je pregled pulmologa zbog procjene plućne funkcije, ali i kardiologa kada se ehokardiografskim pregledom vrlo brzo i jednostavno može procijeniti funkcija srca odnosno stepen oštećenja ovih organa usljed infekcije ovim virusom.
Vedrana Tadić-Tarailo
Foto: Boris Šekularac
