KULTURA SLAJDER

KULTURNA BAŠTINA – RIZNICA GRADOVA: Glavni grad prepoznaje se i po njegovim kulturnim dobrima

14.12.2016. u 16:01

Zaštita, unaprijeđenje i prezentacija kulturne baštine, kao i osavremenjavanje institucija koja se bave tim poslom u Podgorici procesi su na koje je u proteklom periodu, bilo fokusirano Ministarstvo kulture. Realizovani su brojni projekti, a samo za realizaciju 20-tak projekata ove godine obezbijeđeno je blizu 200.000 eura.

„Kulturno nasljeđe Balšića“ je dokumentarni film koji se bavi najvažnijim segmentom kulturne baštine dinastije Balšić, a za njegovo snimanje bilo je neophodno izdvojiti 27.000 eura. Film će biti preveden na više svjetskih jezika, a planirano je da bude prikazan u svim bioskopskim salama u Crnoj Gori.

Samobor je jedan od utvrđenih gradova Labeata, ilirsko-helenističke provinijencije, lociran na sjeverozapadnom obodu Skadarskog jezera. Lokalitet je nedovoljno istražen, zbog čega se tokom 2016. Godine, sprovode arheološka i konzervatorska istraživanja, koja su u završnoj fazi, a za koja je izdvojeno  10.000 eura. Oblun (Oblon) se nalazi pored istočne obale Malog blata Skadarskog jezera. Ostaci utvrđenja leže na akropoli ilirskog grada, a u nižim zonama lokaliteta, evidentni su ostaci arhitekture IV – II vijeka p.n.e. Nakon sprovedenih sistematskih istraživanja 2015. godine, u 2016. godini pristupilo se izradi konzervatorskog projekta arhitektonskih ostataka sakralnog objekta i dijela bedem, za što je izdvojeno 10.000 eura.

Za valorizaciju objekata sa potencijalnim kulturnim vrijednostima, koji su izgrađeni u XX vijeku i svjedoče o razvoju arhitekture toga perioda bilo je neophodno obezbijediti 13.000 eura.  Na teritoriji Podgorice urađeni su elaborati o valorizaciji za zgrade Opštine i Pošte, Umjetničke škole za muziku i balet ,,Vasa Pavić”, Privrednog suda, hotela ,,Podgorica” i Labud plaže.

This slideshow requires JavaScript.

Projekat prezentacije arhitektonskog kompleksa sa ostacima manastira Sv. Mihaila u Doljanima na Zlatici i konzervatorskog tretmana sjevernog dijela priprate bazilike sa sarkofagom vrijedan je 20.000 eura. Predviđena su adekvatna rješenja zaštite kompleksa, zasadi visokog rastinja, čime će se neutralisati negativni efekat neplanske gradnje u širem okruženju kompleksa. Takođe, evidentna su i fizička oštećenja sarkofaga, koji se nalazi u sjevernom dijelu priprate bazilike što iziskuje konzervatorski tretman i adekvatnu prezentaciju.

Za konzervatorska istraživanja i konzervatorske mjere na ostacima crkve Pahomija Komanina opredijeljeno je 15.000 eura. Na osnovu sačuvanog naziva, arhitektonske šeme, tehnike gradnje i izgleda otvora, pretpostavlja se da je crkva nastala u XVI vijeku, iako je predanja vežu za 1227. godinu. Crkva je u veoma lošem stanju, obrasla u rastinje, a ostaci zidova su nestabilni i skloni rušenju.

Spomen-obilježje posvećeno mjestu pogibije Mahmud-paše Bušatlije na Krusima, u znak sjećanja na pobjedu nad Turcima u bici 1796. godine biće sanirano. Priprema se i publikacija ,,Crna Gora i Crnogorci u ruskoj periodici”, a do kraja iduće godine planirano je izdavanje četiri toma knjiga koje se odnose na arhivsku građu o Crnoj Gori, u periodu od kraja XVII vijeka do 1917. godine.

,,Dinosaurs Xtreme” putujuća interaktivna izložba o dinosaurusima, koju čine dvije postavke: ,,Outdoor” i ,,Indoor” planirana je u skorijem periodu, nakon pripremnih aktivnosti, koje su u završnoj fazi. Osnovni sadržaj obje postavke čine modeli dinosaurusa, izrađeni u prirodnoj veličini, na osnovu kojih se može sagledati njihova anatomija, moguće ponašanje i kretanje.

Projekat rekonstrukcije vizuelnog identiteta Podgorice iz 1940. godine kroz dokumentarni film  „Podgorica – Mirkova varoš 1940” baziran je na korišćenju 3D animacija objekata i ulica Glavnog grada prije bombardovanja u Drugom svjetskom ratu.

Projekti 2012-2015.

Brojni projekti čiji je cilj zaštita i unaprijeđenje stanja  kulturnih dobara koje je finansiralo Ministrstvo kulture  sprovedeni su u periodu od 2012. do 2015. Godine.

Višegodišnji projekat „Putevi kontinuiteta“ iz 2012. godine, u okviru kojeg je arheološki tretirana antička sjeverna nekropola lokaliteta Duklja, kao konzervatorski tretman arheoloških nalaza otkrivenih na tom lokalitetu obezbijeđeno je 15.000 eura, a za istraživanje lokaliteta iz rano bronzanog doba Malesije 5.000 eura, koliko i za pripremu i štampanje knjige „Izreke i poslovice iz Crne Gore“. Te godine organizovane su i brojne izložbe „Od talasa mora do vrhova planina”. „Stara Podgorica u crtežima i slikama“, „Pojasevi iz Etnografske zbirke“ za šta je bilo potrebno skoro 6000 eura, dok je izdavanje časopisa u DAISY formatu, namijenjen osobama sa oštećenim vidom koštalo 2.500 eura. Jedan od značajnih projekata počet 2012. godine svakako je otkup za popunjavanje filmskog fonda Crnogorske kinoteke, kao i njegova zaštita,  za šta je trebalo obezbijediti 50.000 eura.

Značajna ulaganja nastavljena su i u 2013 u projekte:  „Putevi kontinuiteta“ (13.615 eura), zaštita i revitalizacija filmskog fonda  i dokumentarnih emisija a o kulturnoj baštini (10.600), konzervaciju crkve sv. Đorđa u Piperima (5.000), konzervacija utvrđenja Medun 10.000, diplomatija u izbjeglištvu – iz diplomatskog arhiva kralja Nikole i crnogorskih vlada u egzilu 1916-1921 (15.000 eura).  Te godine je počelo izdavanje časopisa ,,Glas” za kulturu i umjetnost u DAISY formatu (8.000 eura) koji od tada redovno izlazi jednom mjesečno.

Višegodišnji projekat „Putevi kontinuiteta“ nastavlja se i u 2014., a u tu svrhu obezbijeđeno je 22.000 eura. Toliko je uloženo i u realizaciju konzervatorskog projekta na Medunu i sanaciju prilazne staze tamošnjoj akropoli. Konzervatorski projekat ,,Jusovača” bio je vrijedan 7.500 eura, a izrada konzervatorskog projekta i konzervatorske mjere otkrivenih ranohrišćanskih grobnica zapadne nekropole antičke Duklje, 15.000 eura.

Značajna sredstva u 2014. izdvojena su za projekte: Monumenta Montenegrina Vatikana – istraživanje dokumenata u Tajnom vatikanskom arhivu (20.000 eura),  otkup filmova za fond Crnogorske kinoteke i digitalna restauracija filma (20.000 eura) i pripremu dokumentarnog filma Crna Gora i Veliki rat” (16.000 eura). Te godine otvorena je internet čitaonica za djecu i odrasle u okviru biblioteke ,,Radosav Ljumović”, publikovana je studija ,,Doclea u knjaževini – kraljevini Crnoj Gori”, digitalizovani su antički natpisi Crne Gore i istraženi pisani tragovi islamskog orijenta u muzejskim i arhivskim fondovima Crne Gore.

Od dvadesetak projekata u prošloj godini pažnju zavrijeđuje nabavka sistema za digitalizaciju filmske baštine Crne Gore koja je koštala 39.000 eura. Konzervatorski postupci vrijedni više od 30.000 eura sprovedeni su na utvrđenjima Medun i Ribnica, a nastavljeni su i ove godine. Saniran je spomenik podignut u znak sjećanja iz 1943. godine u Vranjskim njivama, kao i spomen-groblje strijeljanih i umrlih rodoljuba u Prvom svjetskom ratu. Priređena je foto-monografija i izložba  ,,Crna Gora u objektivu ateljea Marubi”.

Međunarodna saradnja

Posredstvom regionalnog projekta Ljubljana process II – Rehabilitacija zajedničke baštine, pokrenutog 2003. godine, od strane Albanije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Hrvatske, Crne Gore, Rumunije, Srbije i Makedonije, Ministarstvo kulture je uvrstilo arheološki lokalitet Duklju u Listu prioritetnih intervencija. Za ovo kulturno dobro pripremljena je preliminarna tehnička procjena, a u cilju privlačenja nacionalnih i međunarodnih investicija namijenjenih njegovoj restauraciji. Duklja je promovisana na regionalom nivou kroz uključivanje u promotivnu brošuru namijenjenu popularizaciji i prezentaciji kulturnih dobara sa Liste priortetnih intervencija.

Dani evropske baštine 2015. godine, obilježeni su  temom ,,Industrijska i tehnička baština”, a u okviru ove manifestacije, u saradnji sa Bibliotekom za slijepe, u Podgorici je organizovana izložba „Tehnički uređaji i prateća opreme za čitanje za osobe oštećenog vida“.

Kulturna dobra

Na teritoriji Glavnog grada nalaze se 120 nepokretnih kulturnih dobara i to :

1. Balšin grad, Ponari, Zeta
2. Bioče, istorijsko mjesto iz NOB-a- tražili ali ne našli
3. Ćaf kiš, Dubrava, Vuksan Lekići
4. Crkva sv. Đorđa pod Goricom
5. Crkva sv. Đorđa, Blizna
6. Crkva sv. Đorđa, Srpska, Zeta
7. Crkva sv. Gospođe na Čepurcima i groblje oko nje, Čepurci
8. Crkva sv. Gospođe, Draževina, Gradac
9. Crkva sv. Ilije, Velja Gora, Gradac
10. Crkva sv. Jovana Krstitelja, Kosor, Kuči
11. Crkva sv. Nikole, Mataguži, Zeta
12. Crkva sv. Pahomija Komanina – sv. Vračevi, Orahovac, Komani
13. Crkva sv. Petra Cetinjskog, Bezjovo, Kuči
14. Crkva sv. Trojice, Vukovci, Zeta
15. Crkva Uspenja Hristovog, Lijeva Rijeka
16. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Ubli
17. Dečić, Piskala, Tuzi
18. Doljani, Zlatica
19. Duklja – Doclea, Duklja
20. Dvorski kompleks, Kruševac
21. Gimnazija sa spomen pločom palim đacima u NOB-u
22. Glavatovića Džamija
23. Kirza, Sukuruć, Tuzi
24. Kuća Čubranovića u Staroj Varoši, Stara Varoš
25. Kuća gdje je održan sastanka PK KPJ 1942
26. Kuća glavnog štaba NO PO za Crnu Goru; Radovče
27. Kuća Gojka Radonjića, gdje je radila tehnika PK KPJ za Crnu Goru
28. Kuća Pavla Lakovića, odakle je ilegalno rukovodio PK KPJ za Crnu Goru Spomen-ploča; Ravni Loz
29. Kuća Todora Vujoševića gdje su održavani ilegalno sastanci PK KPJ za Crnu
30. Kula Camovića, Vuksan Lekići, Tuzi
31. Manastir Ćelija Piperska, Crnci, Stijena Piperska
32. Manastir Dajbabe, Dajbabe
33. Manastir Duga, Bioče
34. Manastir Vranjina sa crkvom sv. Nikole, Vranjina
35. Mjace, Mataguži, Zeta
36. Naselje Vranjina na obali Skadarskog Jezera, Naselje Vranjina, Skadarsko Jezero
37. Oblun, Vukovci, Zeta
38. Osmanagića džamija, Stara Varoš
39. Ostaci tvrđave na Crvenoj Stijeni, iznad Lužnice, Tološi
40. Planinica, Dinoši
41. Rimski kanal za vodu Zlatica, Duklja
42. Rodna kuća Ivana Milutinovića; Stijena Piperska
43. Sahat kula, Stara Varoš
44. Spomen groblje strijeljanih rodoljuba iz austrijskog logora I svjetskog rata; Vuksan Lekići
45. Spomen mjesto pogibije Mahmut Paše Bušatlije; Krusi
46. Spomen-bista Boru Ćetkoviću; u auli škole «Boro Ćetković»
47. Spomen-bista Budu Tomoviću; ispred doma omladine
48. Spomen-bista Đini Vrbici; u park
49. Spomen-bista Ivana Milutinovića; park u Titogradu
50. Spomen-bista Ivanu Cekoviću; dvorište OŠ «Ivan Ceković» tražili ali ne našli
51. Spomen-bista Mahmutu Lekiću
52. Spomen-bista Marku Radoviću; u auli tehničke škole
53. Spomen-bista Milanu Vukotiću; dvorište OŠ «Milan Vukotić», Golubovci
54. Spomen-bista Miloradu Musi Burzanu; u auli škole «Milorad Musa Burzan»
55. Spomen-bista Mitru Bakiću; Ispred zgrade SO Titograd
56. Spomen-bista Moši Pijadi; ispred zgrade SO Titograd
57. Spomen-bista Raku Mugoši; u dvorištu mjesne kancelarije Donja Gorica
58. Spomen-bista Savu Pejanoviću; u auli škole „Savo Pejanović“
59. Spomen-bista Stanku Dragojeviću; na skveru stadiona «Budućnost»
60. Spomen-groblje; Konik tražili ali ne našli
61. Spomen-grobnica palih heroja; Gorica
62. Spomen-grobnica; Golubovci
63. Spomen-grobnica; Golubovci
64. Spomen-grobnica; Ubli
65. Spomenik Kane Radović tražili ali ne našli
66. Spomenik Božidara Vukovića
67. Spomenik Jovanu Tomaševiću osnivaču KPJ za Crnu Goru; na skveru između ulice Đura Salaja i Bulevara Lenjina
68. Spomenik Lješkopoljanima palim u NOR 1941-1945; Mareza
69. Spomenik Marka Miljanova, Medun
70. Spomenik palim borcima u NOR-u 1941-1945. god; Trijepač
71. Spomenik podignut na Kalinovik; dvorište škole „Vlado Milić“, Kalinovik, Lješkopolje
72. Spomenik strijeljanom borcu Dalmatinske brigade;
73. Spomenik u znak sjećanja na događaje iz 1943. god; Vranjske Njive
74. Spomenik; Balabani
75. Spomenik; Gradac
76. Spomenik; Mataguži
77. Spomen-piramida Jovu Šanoviću; Gostilje
78. Spomen-piramida Luki Vukotiću; Gostilje
79. Spomen-piramida; Lijeva Rijeka
80. Spomen-piramida; Mataguži
81. Spomen-ploča 13 palih u NOB-u; u „Na-MI“
82. Spomen-ploča gdje je radila tehnika KP KPJ za Crnu Goru; Gostilj
83. Spomen-ploča na groblju strijeljanih kod kuće Rakića; Cijevna
84. Spomen-ploča na groblju strijeljanih; Čepurci
85. Spomen-ploča na groblju strijeljanih; Farmaci
86. Spomen-ploča na groblju strijeljanih; Ribnička Vrela
87. Spomen-ploča na grobu strijeljanih; Ljubović
88. Spomen-ploča na kući Glavnog štaba NOB Crne Gore; Gostilj
89. Spomen-ploča na kući Periše Vujovića
90. Spomen-ploča na kući V.Mrenovića; ul.Mušikića
91. Spomen-ploča na mjestu pogibije Ljubice Popović; Orahovac, Kuči
92. Spomen-ploča na rodnoj kući Ivana Milutinovića; Cerovice, Piperi
93. Spomen-ploča palim borcima iz Tuzi; u hodniku Zadružnog doma Tuzi, ne postoji spomen ploča , nepoznata lokacija
94. Spomen-ploča palim đacima, studentima i inžinjerima Poljoprivredne škole Crne Gore; u auli Poljoprivrednog instituta
95. Spomen-ploča sa imenima poginulih i strijeljanih rodoljuba; u JNO, tražili ali ne našli
96. Spomen-ploča u kući J. Klikovca
97. Spomen-ploča u kući M. Vučinića; Vranjske Njive
98. Spomen-ploča u znak 7 pokrajinske konferencije; Vranjicke Njive
99. Spomen-ploča u znak osnivačke konferencije Narodne omladine 1942; Crnci
100. Spomen-ploča u znak pobjede nad Italijanima 18.X 1941 g; Jelin Dub
101. Spomen-ploča; Gornji Komani
102. Spomen-ploča; na gimnazija „Slobodan Škerović“
103. Spomen-ploča; na kući Jagoša Maraša, Bijelo Polje
104. Spomen-ploča; na zadruzi „Napredak“
105. Spomen-ploča; na zgradi Mjesne kancelarije Donja Gorica
106. Spomen-ploča; Orahovo
107. Spomen-ploča; u auli SO Titograd
108. Spomen-ploča; u fabrici „Radoje Dakić“ – ne postoji spomen ploča , nepoznata lokacija
109. Spomen-ploča; u fabrici namještaja „Marko Radović“ – ne postoji spomen ploča
110. Spomen-ploča; u zadruzi „Jedinstvo“
111. Stari most na ušću Ribnice
     

     Stari turski most, Skaline

112. Starodoganjska džamija, Stara Varoš
113. Tamnica Jusovača
114. Trpezulje, Krmenjače, Mliništa i stari Viganj u Matagužima, Zeta
115. Tvrđava Medun, Medun, Kuči
116. Tvrđava Ribnica
117. Velje Ledine, Gostilj, Zeta
118. Vranjska crkva sv. Nikole i tvrđave na brdu Vranju
119. Zgrada osnovne škole, Gradac
120. Zgrada Republičkog zavoda za zaštitu prirode, Stara Varoš
     

Za revalorizaciju ovih kulturnih dobara izdvojeno je 26.050 eura.

Revalorizacijom je obuhvaćeno i devet pokretnih kulturnih dobara sa teritorije Glavnog grada i to u vlasništvu:

Muzeja i galerija Podgorice

1. Praistorijska zbirka
2. Antička zbirka
3. Numizmatička zbirka
4. Istorijska zbirka
5. Etnografska zbirka 120
6. Umjetnička zbirka 58
7. Prirodnjačka zbirka 59

Nekadašnjeg Marksističkog centra – Titograd

1. Nepotpuna garnitura stilskog namještaja

Privatno vlasništvo:

1. Metalni krst

Za revalorizaciju pokretnih kulturnih dobara iz Podgorice je opredijeleno je 1.750,06 eura.

Projekat popisa  proveden 2012. godine, pokazao je da se na teritoriji Glavnog grada nalazi značajan broj elemenata nematerijalne kulturne baštine (26 preliminarno popisanih), a dio njih zavrijeđuje status nematerijalno kulturno dobro, poput instituta bese i mobe, tradicionalnih zanata – crepuljarstvo, izrada ošvica i kovanje, te tradicionalne pripreme različitih autentičnih jela.

Lokalne ustanove

Narodna biblioteka i čitaonica ,,Radosav Ljumović” je samostalna instituciju zadužena za bibliotečku djelatnost, čiji je osnivač Glavni grad. Biblioteka baštini tradiciju najstarije ustanove kulture u Podgorici, podgoričke čitaonice, osnovane 1881. godine. Najveća je narodna biblioteka u Crnoj Gori. Četiri područna odjeljenja nalaze se u gradskim opštinama Golubovci i Tuzi, naselju Masline i dijelu grada „preko Morače“, na Kruševcu.

Muzeji i galerije Podgorice imaju svoju istoriju. Odlukom SNO Titograd 1950. godine osnovan je Zavičajni muzej Titograda, koji je 1961. godine, otvoren za posjetioce u prostorijama bivše apoteke, u Ulici Miljana Vukova. Tokom 1968. godine Muzeju su dodijeljene nove prostorije u Ulici Vuka Karadžića br. 8, kao privremeno rješenje. Moderna galerija osnovana je 1961. godine, a otvorena za posjetioce 1967. godine u Ulici Miljana Vukova. Galerija Rista Stijovića osnovana je 1969. godine, a otvorena 1970. godine u prostorijama bivšeg gradskog kupatila. Zatvorena je 1978. godine zbog loših uslova. Tokom 1970. godine osnovan je Muzej Marka Miljanova na Medunu, kao odjeljenje Muzeja grada. Oktobra 1974. godine izvršena je integracija Muzeja grada sa Modernom galerijom i Galerijom Rista Stijovića u Muzeji i galerije Titograd, a kao javna ustanova organizuje se 1991. godine.

U sklopu Muzeja i galerija nalazio se i memorijalni Muzej Blaža Jovanovića na Veljem Brdu, otvoren 19. decembra 1981. godine u njegovoj rodnoj kući. Muzej je zatvoren januara 1988. godine. Krajem devedesetih godina prošlog vijeka Muzej se premješta na nekoliko lokacija u Podgorici, da bi tokom 2003. godine počeo da radi u renoviranoj zgradi starog Grafičkog zavoda, gdje se i sada nalazi. U sastavu JU ,,Muzeji i galerije Podgorice »  nalaze se sljedeće jedinice: Muzej grada i Muzej Marka Miljanova na Medunu; Moderna galerija i Galerija Rista Stijovića;

Muzej ima veoma bogat muzejski fond, koji prezentuje kulturno – istorijske procese i tradicionalni život i kulturu Glavnog grada. Prema tipu pripada kompleksnom muzeju, a materijal je sistematizovan u nekoliko organizacionih jedinica, od čega je najbrojniji u Muzeju grada (oko 10.000 predmeta). Materijal je sistematizovan je u zbirke: arheološku (oko 1.040 predmeta), etnografsku  (oko 500   predmeta), istorijsku (6.282 predmeta) i kulturno-istorijsku (1.341 predmet). Galerija Rista Stijovića broji 68 njegovih radova, Moderna galerija ima umjetničku zbirku sa oko 500 muzejskih predmeta, dok Muzej Marka Miljanova posjeduje fond od oko 772 predmeta. Etnografski muzej Malesije, osnovan je kao nevladina organizacija, koja se bavi zaštitom i prezentacijom etnografskog nasljeđa tog područja. Nekadašnji fotograf, Štjefan Ivezaj, godinama je sakupljao etnografske predmete od građana Malesije i formirao etnografsku zbirku sa oko 500 predmeta. U svojoj kući je, predmete izložio i otvorio za posjetioce. Materijal se odnosi na djelove narodne nošnje, tekstilnog i drugog pokućstva, oružja, alatki koje su se koristile u zemljoradnji i stročarstvu… Ministarstvo kulture je, u periodu do donošenja Zakona o nevladinim organizacijama, finansijski participiralo i pomagalo vlasnika ove privatne zbirke. Matična muzejska služba Narodnog muzeja je obišla objekat u kojoj se zbirka čuva, ali ona nikada nije valorizovana, a vlasnik nije mogao ispuniti uslove za otvaranje privatnog muzeja, već ga je registrovao kao nevladinu organizaciju.