MAGAZIN MAGAZIN_IZDVOJENO
VIZIONAR: Ludvig van Betoven – 250 godina od rođenja
Beethovenfest, Bon, Betovenov vrt (foto: Sonja Werner)
Tokom 2020. Njemačka proslavlja 250 godina od rođenja muzičkog genija, kompozitora, najznačajnije ličnosti prelaznog perioda s klasicizma na romantizam Ludviga van Betovena.
Betovenovi uzori, kompozitori Volfgang Amadeus Mocart i Jozef Hajdn, bili su impresionirani Betovenovom moći improvizacije, a Mocart je prijateljima rekao da će ,,ovaj mladić postati veliko ime u svijetu”.
Tako je Mocart, budući da je i sam bio ispred vremena, vidio Betovenovu budućnost. Bio je u pravu.
Bonski građanin svijeta, umjetnik zvuka, humanista, vizionar, prijatelj prirode – sve je to sadržano u Betovenovom imenu.
Tome su svjedoci i današnje generacije. Muzika ovog genija istražuje se i uči u obrazovnim ustanovama širom svijeta.
Njegov muzički put određen je i prije nego što je rođen. Djed, po kome je dobio ime, bio je bariton na na dvoru Kelnškog elektorata, kasnije i kapelmajster, odnosno muzički direktor. Otac Johan bio je, takođe, pjevač, tenor i radio je na istom dvoru.
Betoven je kršten u Bonu 17. decembra 1770. godine. Rođen je u ulici Bongase broj 20 u kojoj se danas nalazi najveća zbirka predmeta iz Betovenovog života.
Prvi nastup imao je sa samo sedam godina u Kelnu. Već u 11. postaje đak dvorskog orguljaša Kristijana Gotloba Nefea kome kaže, odlazeći iz Bona: ,,Ako ikada postanem veliki muzičar, to će biti i Vaša zasluga.”
Ovo čudo od djeteta, za kojeg je otac odmalena želio da bude novi Mocart, u 12. godini objavljuje i prva djela – tri Kurfursten sonate, a onda naredne godine dobija i zvanje asistenta dvorskog orguljaša. Sa 17 upisuje Bonski univerzitet, ali u tom periodu ostaje i bez majke Marije Magdalene, pa briga o dva brata pada na njega.
Deset godina kasnije pojavljuju se i prvi znaci gluvoće, što kod njega izaziva depresiju, ali u periodu od devet posljednjih godina života daje i najveća djela.
Betovenov rukopis (foto: Michael Sondermann)
Betovenov opus sastoji se od oko sedam stotina kompozicija. Dao je nemjerljiv doprinos razvoju instrumentalne muzike, uveo inovacije u sonatu, simfoniju, končerto i kvartet, unio skerco u simfoniju, a pijanistička tehnika bila mu je revolucionarna.
U djelima je bio inspirisan Geteom, Kantom, Francuskom revolucijom, Šilerom i prosvjetiteljstvom.
Napisao je devet simfonija, od kojih je prvu posvetio baronu Gotfridu Van Svitenu, dok je druga nastala kao odgovor na patnje izazvane gluvoćom i njegov ,,Hajligenštatski testament”.
Betoven je bio ,,prijatelj” prirode, ali mu je i priroda uzvratila ,,prijateljstvo” na najljepši mogući način. Priroda je Betovena inspirisala i opuštala. Zvučni portret prirode dao je u ,,Pastoralnoj simfoniji” (Šesta simfonija), komponujući je u cikličnoj strukturi. U kompozicijama se čuje ,,pjesma” ptica, gromovi i more.
Bio je zagovornik slobode, jednakosti i bratstva. Njegova moralna načela vide se i u radu na Trećoj simfoniji. To je djelo trebalo da bude posvećeno Napoleonu, jednom od njegovih heroja. Međutim, kada je čuo da je Napoleon sebe proglasio kraljem, bio je toliko ogorčen i, na neki način, osjetio se izdanim, da je u bijesu izgrebao ime Napoleona na simfoniji snažno da je ostala rupa na tom mjestu i simfoniju preimenovao u ,,Eroica” (Herojska simfonija), dodavši riječi ,,u sjećanje na velikog čovjeka”.
Peta simfonija, Simfonija sudbine, je i jedna od najpoznatijih i označava borbu i na kraju pobjedu čovječanstva kao svjetske cjeline.
Šilerova ,,Oda radosti” dio je četvrtog čina Betovenove Devete simfonije. Ova simfonija smatra se revolucionarnom. U njoj se prvi put pojavljuje skerco.
Vrijedna pomena su i djela ,,Svečana misa”, ,,Za Elizu”, ,,Patetična sonata”, ,,Mjesečeva sonata” i opera ,,Fidelio”.
,,Mjesečeva sonata” posvećena je ljubavi njegovog života, kontesi Đulijeti Gvakardi kojoj je davao časove klavira. Udala se 1803. godine za Grafa fon Galenberga, što je izazvalo prezir prema njoj kod Betovena.
Betoven na povratku u Beč oboljeva od upale pluća, ostaje ,,prikovan” za krevet i umire od ciroze jetre 26. marta, 1827. godine. Na posljednji ispraćaj dolazi 20.000 ljudi. Među onima koji su nosili kovčeg bio je pijanista Johan Nepomuk Humel, nosač baklje bio je kompozitor Franc Šubert, dok je eulogiju održao dramaturg Franc Grilparcer.
U pismu prijatelju iz djetinjstva Hajnrihu fon Štruveu Betoven je napisao kako žudi za danom kada će na svijetu ostati samo ljudi i sa svima će se postupati dostojanstveno.
Još interesantnih činjenica
Betovenova bista u Bonu (foto: Sonja Werner)
Tokom razvoja projekta za audio CD, predsjednik kompanije Soni gospodin Norio Ohga naglasio je da Deveta simfonija mora da stane na jedan disk. Snimak Devete simfonije pod dirigentskom palicom Vilhelma Furtvenglera traje 74 minuta – i to je ono što je odredilo kapacitet CD-a.
Svakog mjeseca na platformi Spotify Betovenova muzika bude puštena oko 5,1 milion puta. Od njega je, u očima dominantno mlade publike, popularniji samo Johan Sebastijan Bah (sa 5,5 pregleda).
O univerzalnom poštovanju koje Betoven uživa širom svijeta, u prilog govori činjenica da je na mapi svijeta više od 700 ulica i trgova nazvano njegovim imenom. U ovom pogledu Njemačka prednjači sa više od 300 ulica koje nose njegovo ime.
Asteroid u pojasu između Marsa i Jupitera se zove Ludvig Van Betoven.
Betovenov trag u Njemačkoj
Betovenov spomenik na Minsterplacu u Bonu (foto: Michael Sondermann)
Njemačka ne zaboravlja svoje umjetnike, pa se duh života i djela Ludviga van Betovena osjeća svuda u ovoj zemlji.
U Bonu
Betovenova kuća: Kompozitor je rođen u Bonu u ulici Bonngasse broj 20. Ova kuća je jedna od glavnih atrakcija rajnske oblasti i prikazuje život i zaostavštinu velikog virtuoza. U njoj se nalazi najveća zbirka predmeta iz Betovenovog života.
Pred samu godišnjicu Betovenovog rođenja, 16. decembra 2019. godine, priređena je gala ceremonija ponovnog otvaranja kuće za javnost – ovom spektakularnom događaju prethodilo je ekstenzivno renoviranje i proširivanje izložbenog prostora. Kolekcija sadrži više od 150 eksponata među kojima su prepiske, pisma, manuskripti, slike, nameštaj i predmeti iz svakodnevnog života velikog kompozitora.
Betoven vođena tura povezuje 17 lokacija u Bonu koje su bile značajne za život i rad ovog umjetnika.
Četvoronedjeljni Betovenfest se slavi s jeseni svake godine još od 1845. Betovenova djela predstavljena su kroz oko sedamdeset koncerata u kojima učestvuju internacionalni orkestri, ansambli i solisti na više od 20 lokacija u gradu i okolini. Tokom trajanja festivala posjetioci imaju priliku da uživaju u brojnim muzičkim programima tokom kojih poznati umjetnici kombinuju originalni zvuk sa modernim interpretacijama savremenih orkestara, kao i u pozorišnim i baletskim predstavama, edukativnim radionicama, džez svirkama…
Betovenova nedjelja – festival kamerne muzike se održava krajem januara i početkom februara.
Beethoven Hall: Ova koncertna dvorana uvrštena je među spomenike svjetske kulturne baštine, nalazi se na obali rijeke Rajne u Bonu, a trenutno je u procesu rekonstrukcije koja će trajati do 2022. godine. Dvorana je dom Betovenovog orkestra koji, sa svojih 106 muzičara, predstavlja jedan od najprominentnijih na njemačkoj orkestarskoj sceni. Svake sezone ovaj orkestar nastupa sa oko 120 opera i 50 koncerata.
Skulpture i spomenici
Spomenik Betovenu u Lihtšpilu (foto: Michael Sondermann)
Spomenik Betovenu koji se nalazi na Minsterplacu u Bonu djelo je proslavljenog vajara Ernsta Henela iz Drezdena. Podizanje ovog spomenika je finansirano kroz dobrovoljne priloge, a otkriven je tokom prvog Betovenfesta 12. avgusta 1845. godine.
Posjetioci Rheinaue parka u Bonu imaju priliku da se dive skulpturi Betovena koja je izvedena po uzoru na crtež Pitera Brojera iz 1914. godine. Skulptura Betovenove glave koju je tokom šezdesetih kreirao Franc Roter podignuta je 2010. godine u Redoutenparku u kvartu Bad Godesberg u Bonu.
Betonska sklulptura Betovenove glave, djelo Klausa Klameriha, još od 1990. godine privlači pažnju posjetilaca javnih vrtova Betovenove dvorane. Još jedan dodatak Bonskoj kolekciji javnih, spoljnjih skulptura postavljen je 2014. godine u Stadtgarten park i to u vidu parcijalno bojenog bronzanog odlivka koji je djelo Markusa Luperca. Vrtovi Betovenove kuće, takođe, imaju puno Betovenovih bisti, kao i skulpturu autora Nauma Aronsona koja je podignuta 1905. godine.
Na Rajni
Kuća Betovenove majke u Koblenc-Erenbrajtštajnu: U kući u kojoj je rođena Betovenova majka Marija Magdalena predstavljena je izložba o njenom životu. Ovdje posjetioci imaju priliku da vide slike i postere, predmete iz svakodnevnog života, instrumente, originale i replike predmeta iz bogate arhivske građe, prikaze Betovena i njegove majke u umjetnosti 20. i 21. vijeka.
Bivša Mihaelsberg opatija u Zidburgu: Mladi Betoven jednom prilikom je svirao orgulje u ovoj lokalnoj crkvi koja je vidljiva sa velike udaljenosti i dominira gradskim pejzažem. Do opatijska crkva stiže se kroz zgrade bivše opatije. Otvorena je tokom dana a ulaz je besplatan.
Betovenov park u Kelnu: Ovaj park zauzima od oko 40 hektara i predstavlja jedan od mnogih parkova koji su kreirani tokom 1920-ih godina.
Širom Njemačke
Betovenov kvart u Augzburgu nastajao je u periodu od 1880. do 1910. godine. Ovo stambeno područje danas je jedno od najekskluzivnijih u cijelom gradu.
Gradska bibilioteka u Berlinu: jedna od najznačajnijih zbirki predmeta povezanih sa Ludvigom Van Betovenom sastoji se od brojnih rukopisa, skicen blokova, pisama i bilježaka o razgovorima, kao i otprilike trećinu kompozitorove muzičke zaostavštine u javnom domenu zajedno sa originalnim rukopisom Devete simfonije koja se nalazi na listi UNESCO-ve nematerijalne svjetske kulturne baštine.
Bivše pozorište Schauspielhaus je bilo mjesto na kojem je publika po prvi put imala priliku da čuje izvođenje Betovenove Devete simfonije u Berlinu 1826. godine. Danas, kamerna muzika koju je komponovao ovaj genije i njegovi savremenici zauzima najvažnije mjesto u Betovenovoj Hali Berlinske Koncerne Dvorane na trgu Gedarmenmarkt svake subote popodne.
Koncertna dvorana Gevandhaus u Lajpcigu i čuveni Gevandhaus orkestar sinonimi su za nezaboravne nastupe, pod dirigentskom palicom Kurta Masura, a u repertoar su ubrojane sve Betovenove simfonije kao i tradicionalno izvođenje Devete simfonije na završetku godine.
U Lajpciškom muzeju lijepih umjetnosti posjetioci imaju priliku da se dive vjerovatno najpoznatijoj Betovenovoj skulpturi na svijetu – djelu Maksa Klingera iz 1902. godine kao i savremenoj verziji koja se nalazi ispred muzeja a izradio ju je Markus Luperc.
Memorijal Valhala kraj Regensburga – dvorana slavnih njemačke istorije i kulture u svojoj postavci ima bistu poznatog kompozitora.
Posjetioci Nirnberga će u kvartu svetog Johanisa imati priliku da vide mermernu statuu Betovena, djelo vajara Konrada Rota iz 1827. godine.
U gradu Rostoku na baltičkoj obali nalazi se reljef na kome je prikazan Betoven koji je izradio Paul Valat.
U Frankfurtu, u parku Taunusanlage nalazi se Betovenova skulptura koju je dizajnirao Džordž Kolbe u periodu između 1926. i 1948. godine.
B.R.
