Povodom obilježavanja 100 godina od osnivanja Demokratske Republike Azerbejdžan danas je na Univerzitetu Donja Gorica, u organizaciji Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana-Crne Gore i uz podršku kompanije ,,Azmont Investments”, održana konferencija na temu ,,Azerbejdžan i Crna Gora nakon završetka Prvog svjetskog rata“.
– Godine 1918. Crna Gora izgubila je nezavisnost, a iste godine Azerbejdžan je dobio nezavisnost. Ali, ova nezavisnost trajala je toliko kratko, kao jedan trenutak, da nismo uspjeli da je osjetimo i izgubili smo je. Tako da, koliko je Crna Gora izgubila svoja očekivanja i nade nakon Prvog svjetskog rata, toliko i Azerbejdžan nije mogao ostvariti svoje želje i namjere za vrijeme kratke nezavisnosti. Obje naše države doživjele su sličnu sudbinu – kazao je direktor Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana-Crne Gore Sejran Mirzazada.
Profesor dr Milan Podunavac sa UDG-a istakao je da je taj univerzitet počastvovan domaćinstvom konferencije koja je posvećena procesima izgradnje i obnove državnosti Azerbejdžana i Crne Gore.
– Na neki način smo organizovanjem teorijskih i javnih rasprava o temeljnim pitanjima demokratizacije, međunarodnih odnosa, bezbjednosti i evropskih studija, postali vrsta prozora Crne Gore u regionalnim i evropskim akademskim i teorijskim debatama o temeljnim pitanjima našeg društva, regiona i Evrope kao naše zajedničke kuće – rekao je Podunavac.
Profesor Filozofskog fakulteta dr Živko Andrijašević istakao je da ono što su čuli i prvi put saznali jedni o drugima, zahvaljujući inicijativi i organizaciji Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana u Crnoj Gori govori da su iskustva slična, ,,putevi kojim smo išli u ovih 100 godina različiti, ali da nam je krajnji cilj i mjesto do kojeg smo došli isti, a to je nacionalna i državna suverenost”.
– Ovaj put koji smo prešli i ova sličnost koja postoji između prijateljskih država i naroda Crne Gore i Azerbejdžana, vjerujem, potiče otuda što se nalazimo u istoj poziciji prema onima koje smatramo velikim silama, isto kao neveliki narodi i društva, moguće, na isti način reagujemo u vremenima koje smatramo prelomnim i teškim. Mi smo kao nevelika društva i nevelike države naučili da u takvim okolnostima i sa velikim silama moramo imati i mudrost i strpljenje, ali i posvećenost onome što su naši ciljevi i mi smo, zahvaljujući tom našem razumijevanju istorijskih i političkih neminovnosti došli do ovih ciljeva koje smatramo značajnim. Očito je da ova konferencija pokazuje da je potrebno nastaviti i dalje razgovarati i predstavljati jedni drugima ono što su naša iskustva i znanja i u ovom važnom periodu naše prošlosti, posljednjih 100 godina, ali i o drugim periodima – rekao je Andrijašević.
Predsjednik javne unije za podršku profesionalnog razvoja mladih diplomata Azerbejdžana Farid Muradov istakao je da je 2018. godina Azerbejdžanske Demokratske Republike.
– Današnja nezavisnost Azerbejdžana je nasljednik Demoktarske republike Azerbejdžana. I dalje smo predani ideji i čuvamo tradiciju. Siguran sam da ćemo se brzo razvijati. Nastavićemo da njegujemo nezavisnost – kazao je Muradov.
Predavač na Istorijskom institutu dr Adnan Prekić rekao je da je 1918. godina za Crnu Goru jedan od najtraumatičnijih događaja koji je preokrenuo mnoge stvari u tradiciji crnogorskog društva.
Naveo je podatke iz 1938. godine za koje kaže da pokazuju da je Crna Gora, na nivou Jugoslavije, bila statistička greška. Naime, po broju fabrika, Crna Gora učestvuje s 0,52 odsto, kapital je 0,20 odsto, broj radnih mijesta 0,1 odsto, industrijska proizvodnja 0,33 odsto, nacionalni dohodak 31 odsto prosječnog dohodka po stanovniku Crne Gore. u istom periodu Crna Gora plasira samo 15 proizvoda. Crnogorski seljak šalje djecu na školovanje, te je Crna Gora bila procentualno zemlja s najvećim brojem ljudi koji su se školovali na prostoru bivše Jugoslavije, jer je crnogorski seljak u interesu da njegovo dijete postane činovnik vidio jedini izlaz.
– Društveni život u Crnoj Gori ostao je zarobljen između velikih očekivanja i iznevjerenih obećanja. Sve zavisi od ljudi koji žive u jednoj državi, tako da možemo se ljutiti na sve one koji iznevjere naša očekivanja, ali nije problem u onome ko obećava nego u onome ko očekuje – kazao je Prekić.
Doktor istorijskih nauka docent Vasif Gafarov rekao je da je više od 3.000 različitih naroda na svijetu i da od toga je 200 uspjelo da formira nezavisne države.
– Azerbejdžanski i crnogorski narod spadaju među najsrećnije, jer imaju svoju državu – kazao je Gafarov.
Dodao je da je bilo teško Azerbejdžancima izboriti se za nezavisnost, ali da su azerbejdžanski intelektualci koristili intelekt umjesto mača. Te 1918. godine Azerbejdžan je postao demokratska parlamentarna republika, prva takve vrste u muslimanskom istoku. Azerbejdžan je dao pravo glasa ženama i prije SAD-a i mnogih država. Vojska je imala najsavremenije oružje, a u tim mjesecima koliko je Azerbejdžan bio nezavisan, održano je 145 sjednica, od 270 usvojeno je 230 zakona i tako je ova zemlja imala jedini parlament koji je usvojio toliko zakona u tako kratkom roku. Podsjetio je Gafarov na sve ove podatke i poželio za kraj da nezvisnost Crne Gore i Azerbejdžana bude trajna i vječna, kao i prijateljstvo ove dvije zemlje.
Dr Radenko Šćekić sa Istorijskog instituta kazao je da se svijet na početku novog milenijuma i 21. vijeka nalazi pred novim izazovima, bezbjednosnim, političkim, ekonomskim, kulturnim i tehnološkim uz ogromnu moć i upotrebu masovnih medija.
– Protekle tri decenije su obilježili veliki potresi na globalnoj ravni. Raspad Jugoslavije i građanski rat, međunacionalni i međuvjerski sukobi na prostoru zajedničke države, sankcije, kolaps privrede, promjena društvenih vrijednosti i nestabilnost tokom devedesetih godina 20. vijeka. Crna Gora, kao najmanja članica tadašnje jugoslovenske konfederacije, nije ostala imuna na sve ove negativne promjene i uticaje. Našavši se u ovakvom okruženju i teškom ekonomskom položaju, uspjela je da očuva mir, međunacionalni, međuvjerski sklad kao primjer novonastale državnosti. Postali smo vremenom ekonomski i politički nezavisni. Crna Gora je sebe pozicionirala kao atraktivnu turističku destinaciju i zemlju povoljnu za investiranje – rekao je Šćekić.
Zamjenik direktora javne unije za podršku profesionalnog razvoj mladih diplomata Azerbejdžana Azad Abijev istakao je da je rat star koliko i čovječanstvo te da ova uništavajuća sila nosi gubitke ali i donosi heroje.
Baku zaslužuje status grada heroja, dodao je on.
Podsjetio je da je više od 80 odsto ruske nafte dolazilo iz Azerbejdžana, te da je Azerbejdžan bio glavni snabdjevač nafte i goriva i da je Azerbejdžan imao 121 heroja u ratu.
Nakon revolucije u Rusiji 1917. godine i nakon Prvog svjetskog rata procesi slabljenja i raspada velikih država su postali izraženiji i uslovi su bili dobri za formiranje nezavisnih država. I tako, 28. maja 1918. godine, Demokratska Republika Azerbejdžan je proglašena na teritoriji istočnog dijela južnog Kavkaza prva parlamentarna demokratija na islamskom istoku koja će da igra istorijsku ulogu u renesansi i formiranju osjećaja etničkog identiteta i državnosti azerbejdžanskog naroda. U to vrijeme, vođa frakcije Azerbejdžana bio je Mamad Amin Rasulzade.
Razvoj Demokratske Republike Azerbejdžana bio je zasnovan na ideji ,,azerbejdžanizma”, na principima modernizma simbolizujući težnju azerbejdžanskog naroda za napredak. U svom kratkom postojanju manje od dvije godine, višepartijski azerbejdžanski parlament i koaliciona vlada su uspjeli da naprave određeni broj važnih koraka u procesu izgradnje i razvoja državnosti, u takvim oblastima kao što su obrazovanje, formiranje vojske, razvoj nezavisnih finansijskih i ekonomskih sistema i obezbjeđenje međupravnog priznanja za mladu republiku kao punopravnog člana međunarodne zajednice. Međutim, krajem 1919. godine i početkom 1920. politička situacija u Demokratkskoj Republici Azerbejdžan i kod kuće i u inostranstvu, se znatno pogoršava. Zemlja se našla uhvaćena u žestokoj ratnoj ,,svađi” između velikih zemalja gdje je svaka slijedila svoje geopolitičke ciljeve u ovoj strateški važnoj i naftom bogatoj oblasti. Azerbejdžan gubi nezavisnost 28. aprila 1920. godine i kasnije biva uključena u Sovjetski savez. Azerbejdžan obnavlja nezavisnost 18. oktobra 1991. godine.
B.R.
Foto: Jovana&Đorđe Photography