PREPORUKA ZANIMLJIVOSTI
ZANIMLJIVOSTI: Izumiteljke koje su promijenile svijet
Hoper (Foto: Wikipedia)
Zapravo žena izumiteljki ima mnogo, ali je malo ko za njih čuo, što ne znači da njihovi izumi nisu bitni, naprotiv. Evo nekih od žena koje bi trebalo da su poznatije javnosti.
1. Kompjuterski softver – Grejs Hoper (Grace Hopper)
Grejs Hoper je bila američka kontraadmiralka, matematičarka i informatičarka. Otkrila je prvu grešku (bag) na računaru ,,Mark I” dok je bila dobrovoljno u Američkoj ratnoj mornarici. To se desilo kada je zaista našla bubu (bug), odnosno moljca koji je uletio u relej. Tako je popularisala izraz debagovati (ukloniti greške iz kompjutera). Radila je na projektovanju prvih asemblerskih jezika. Zaslužna je za ideju da se kod piše jezikom koji počiva na prirodnom jeziku, tj. engleskom. Programski jezik FLOW-MATIC je bio prvi takav jezik. Učestvovala je u komitetu za stvaranje prvog poslovnog programskog jezika COBOL (Common Business Oriented Language) na koji su njene ideje iz Flowmatic jezika snažno uticale.
2. Identifikacija poziva i poziv na čekanje – Doktorka Širli En Džekson (Shirley Ann Jackson)
Foto: Reddit
Doktorka Širli En Džekson je američka teoretičarka fizike čija su istraživanja 1970-ih godina doveli do nastanka telefonskih opcija – identifikacije poziva i poziva na čekanje. Njeni eksperimenti u telekomunikaciji su omogućili i nastanak prenosivog faksa, kablova sa optičkim vlaknima i solarnih ćelija. Prva je Afroamerikanka koja je doktorirala na Institutu tehnologije u Masačusetsu i prva koja je vodila visokorangirani istraživači institut.
3. Brisači – Meri Anderson
Foto: Wikipedia
Hladnog zimskog dana 1903. godine Meri Anderson je bila u posjeti Njujorku, kada je vidjela da njen vozač mora da otvori prozor na automobilu kako bi očistio snijeg sa šoferšajbne. Iste godine je osmislila gumeni brisač i patentitala svoj izum. Nažalost, on nije bio popularan u to vrijeme, jer su autokompanije smatrale da će brisači ometati vozače. Nikada nije dobila profit od svog izuma, koji je tek godinama kasnije postao standardni dio automobila.
4. Baterije za svemirsku stanicu – Olga D. Gonsales-Sanabrija
Foto: Screenshot/Latin by Nature
Naučnica porijeklom iz Portorika Olga D. Gonsales-Sanabrija je izumila tehnologiju koja je dovela do stvaranja dugovječnih nikl-vodonikovih baterija koje sada napajaju Međunarodnu svemirsku stanicu. Sanabrija je sada direktor inženjeringa u NASA-inom istraživačkom centru.
5. Mašina za pranje suđa – Džozefin Kokrejn (Josephine Cochrane)
Foto: Wikipedia
Džozefina Kokrejn je živjela u Ilinoisu i poticala iz visokog staleža. Imala je ideju da napravi mašinu koja bi prala suđe brže od njenih sluga a pritom ih ne lomila. Ali kada je Džozefina ostala udovica, a njen suprug alkoholičar joj ostavio samo dugove, riješila je da svoju ideju sprovede u djelo i 1886. godine je patentirala prvu automatsku mašinu za pranje suđa i osnovala firmu. Mašina se sastojala od bakarnog kazana unutar koga je bilo nekoliko metalnih mreža u koje su se stavljali sudovi. Mašinu je pokretao motor, a pod pritiskom je ulazila voda sa sapunicom. Na početku mašina nije naišla na veliki odziv, prije svega zbog glomaznosti. Preokret se dogodio 1893. godine, nakon Svjetske izložbe u Čikagu (Chikagu), kada su hoteli i restorani počeli da mašinu za posuđe naručuju od njene firme.
6. Sigurnosna kamera – Meri Van Britan Braun (Marie Van Brittan Brown)
Foto: Me.me
Medicinska sestra Meri Van Britan Braun došla je na ideju kako da se osjeti bezbjednijom u svom domu. Zajedno sa suprugom Albertom razvila je prvi kućni sigurnosni sistem u vrijeme rasta kriminala 1960-ih godina. Uređaj je bio komplikovan sa kamerom koju pokreće motor kako bi snimala ko se mota oko njihovog doma. Kamera je bila povezana sa monitorom koji je imao i dugme za paljenje alarma.
7. Izolacija matičnih ćelija – En Tsukamoto
Foto: Inspiring-Australia
Izolacija matičnih ćelija je važan proces koji se koristi pri liječenju pacijenata oboljelih od raka. Patentitala ga je En Tsukamoto 1991. godine i od tada je zaslužna za brojne spašene živote. I dalje radi na istraživanju matičnih ćelija i patentirala je još nekoliko izuma.
8. Kevlar – Stefani Kvolek
Foto: Legends1027
Ova hemičarka je izumila lagana vlakna koja se koriste u neprobojnim prslucima danas u vojsci i policiji. Kvolekova je 1965. godine napravila kevlar materijal koji je pet puta jači od čelika i od tada spasava živote onom ko ga nosi.
9. ,,Monopol” – Elizabet Megi (Elizabeth Magie)
Foto: Biography
Iako se kao tvorac jedne od najpopularnijih društvenih igara na svijetu pominje Čarls Darou, pravila je izmislila Elizabet Megi. Ona je željela da demonstrira probleme kapitalizma u inovativnoj igri u kojoj igrači razmjenjuju lažni novac i imovinu. Patentirala je igru 1904. pod nazivom ,,The Landlord's Game”. ,,Monopol” kakvog danas poznajemo su napravila braća Parker 1935. godine kada su otkupili Megin patent.
10. Čamac za spasavanje – Marija Bizli
Foto: Pinterest
Godine 1882. godine, Marija Bizli je izumila čamac za spašavanje. Izumila je i mašinu za pravljenje buradi i imala još desetak patenata, a bavila se raznim poslovima, između ostalog bila frizerka. Njeni čamci za spasavanje su korišćeni na Titaniku.
11. Solarno grijanje – Marija Telkeš
Foto: Wikipedia
Nakon Drugog svjetskog rata, 1948. godine, Marija Telkeš kreira eksperimentalno sistem solarnog grijanja za jednu kuću u Doveru u državi Masačusets. Kuća, koja je Mariji poslužila da u praksi dokaže svoj izum i danas je u upotrebi i još koristi sistem solarnog grijanja koji je Marija Telkeš izumila.
12. DNK – Rozalind Frenklin
Foto: PBS
Za one koji vjeruju da su Votson i Krik jedini doprinijeli modelu DNK, vrijeme je za provjeru istorijskih podataka. Zato što je zapravo njena priča ta koja je ispisala istoriju. Ona je bila prva osoba koja je snimila fotografsku sliku posmatrajući molekule pomoću rentgenske difrakcije, ali je njenu ideju ukradao muški kolega i uputio ovim dobitnicima Nobelove nagrade za fiziologiju 1962. godine.
Izvor: avaz.ba
