ART PREPORUKA
POVODOM OSMOG MARTA: ,,Kompozitorke iz sjenke” u KIC-u
Povodom 8.marta, Međunarodnog dana žena, KIC ,,Budo Tomović” organizuje, treću godinu zaredom, program ,,Kompozitorke iz sjenke”, posvećen ženskom muzičkom stvaralaštvu.
Djela kompozitorki Ejmi Bič (gudački kvartet op. 89), Žermen Tajfer (klavirski trio) i Rebeke Klark (Sonata za violu i klavir) izvešće gudački kvartet ,,Montenegro”, trio ,,Luminis” i duo violista Mihail Bereznitski i pijanista Bojan Martinović, u srijedu, 8.marta, u Velikoj sali KIC-a, sa početkom u 20 sati. Ulaz je besplatan.
Američka kompozitorka i pijanistkinja Ejmi Bič (Amy Beach, 1867 – 1944), vođena umjetničkim instinktom najviše je voljela da sama istražuje klasična djela i samostalno uči kod kuće. Nakon godina takvog učenja, nastavlja da se obrazuje u privatnoj školi gdje se posebno zanimala za nauku i umjetnost. Razvila je svoju pijanističku karijeru, i koncertirala širom SAD. Udajom za doktora Henrija Biča, njeni nastupi su se sveli na one u humanitarne svrhe i komponovanje kod kuće. Nakon smrti njenog muža, provela je nekoliko godina u Evropi (1911-1914) gdje je njen kompozitorski i pijanistički talenat još jednom došao do izražaja. Postala je poznata i u Evropi, i kao kompozitorka i kao pijanistkinja, a njena prva simfonija je bila široko popularna. Pred početak Prvog svjetskog rata, vratila se u Njujork gdje je provela ostatak života. Njena raznolika muzika (od klavirske, kamerne do simfonija itd), je generalno inspirisana romantizmom na kojem je gradila sopstveni lirizam i sentiment. Ubrzo nakon smrti je bila zaboravljena, sve do 1990. godine, kada su ženski izvođači počeli da sviraju njena djela. Divile su se njenoj hrabrosti da se bavi umjetnošću na kreativan način i suoči sa negativnim stranama tog vremena, u kojem su dominirali muškarci na svim poljima pa i u muzici. Konačno je 1999. godine, dobila svoje mjesto na zidu „The Shell“ među najuticajnijim muzičkim umjetnicima, kao i mjesto u prestižnoj sali slavnih američkih klasičnih kompozitora, koji su doprinijeli razvoju američke muzike i uopšte, muzike u Americi (American Classical Music Hall of Fame).
Žermen Tajfer (Germaine Tailleferre, 1892 – 1983), poznata francuska kompozitorka, je rođena u okrugu Pariza. Njeno pravo ime bilo je Žermen Marsel Tajfez ali ga je promijenila u inat ocu, koji nije želio da podrži njeno muzičko obrazovanje. Ipak, uz pomoć majke, naučila je da svira klavir i da komponuje kratke komade. Na Konzervatorijumu u Parizu gdje je bila odličan student, susrela se sa mnogim aktuelnim tadašnjim kompozitorima i zadobila njihove simpatije: Erik Sati je pozvao da se pridruži grupi „Novi mladi“ (Nouveaux jeunes), pokretu muzičara koji su se služili novim muzičkim jezikom, koji je vodio slavni francuski pisac i avangardni filmski režiser Žan Kokto. Grupa je bila u bliskoj vezi sa pjesnicima Gijomom Apolinerom, Maksom Žakobsom, Blez Sendrarom, Polom Elijarom, Lujom Aragonom, kao i slikarima Pablom Pikasom, Žoržom Brakom, Andreom Lotom, Moizom Kislingom i dr. Uticaj Morisa Ravela, s kojim je sarađivala skoro deceniju, je takođe bilo značajan za njen umjetnički rad. Sa mladim kolegama-kompozitorima sa studija, oformila je slavnu francusku grupu Šestorica (Groupe des Six) u kojoj su bili Žorž Orik, Fransis Pulank, Luj Dire, Darijus Mijo i Artur Honeger (Kokto je bio nezvanično njihov sedmi član). Zajedno su objavili zbirku klavirskih kompozicija – poznatu kao „Album šestorice”, i radili na baletu “Mladenci sa Ajfelove kule” koji je označio kraj zajedničkog estetskog iskustva ove grupe. U 33-ćoj godini se udala za karikaturistu Ralfa Bartona sa kojim je jedno vrijeme živjela u Njujorku; čak joj je Čarli Čaplin nudio da piše za njegove filmove, no, nije imala podršku supruga, što joj je otežavalo kreativni rad tokom braka. Nakon razvoda je komponovala Šest francuskih šansona koje je posvetila njenim drugaricama, u namjeri da skrene pažnju na probleme sa kojima su se žene suočavale tada. Kada je izbio Drugi svjetski rat prebjegla je u SAD. U Francusku se vratila 1946. godine, nastavljajući da intenzivno stvara muziku, eksperimentiše sa muzičkim formama, tehnikom serijalizma, piše za radio i sarađuje sa Gardom Republike, od koje je dobijala redovne porudžbine. Posljednje godine svog života je posvetila uglavnom kraćim formama. Većina njenih djela su objavljena posthumno. Pored brojnih kamernih i orkestarskih djela, komponovala je i muziku za film i televiziju. Pred kraj života je imala finansijske probleme, te joj je direktor jedne pariške škole ponudio da radi kao korepetitor na plesnom odsjeku.
Rebeka Klark (Rebecca Clarke, 1886 – 1979), engleska kompozitorka i violistkinja, je bila poznata po svojim kamernim djelima koja su uključivala violu. Smatrana je za jednog od najznačajnijih britanskih kompozitora u periodu između dva svjetska rata. Svoj život je provela većinom u Americi, iako je rođena u Velikoj Britaniji. Djetinjstvo je provela u Londonu, učeći njemački i engleski jezik. Studirala je na Kraljevskom muzičkom koledžu u Londonu i postala jedna od prvih žena-studenata na smjeru Kompozicija, pod mentorstvom Čarlsa Vilersa Stenforda. Časove viole je pohađala kod Lajonela Tertisa, jednog od najboljih violista tog vremena. Kasnije je odabrana da svira u Kraljičinom orkestru, što ju je učinilo prvim ženskim profesionalnim orkestarskim izvođačem. Nakon što ju je otac izbacio iz kuće, zbog neslaganja s njenim privatnim životom, napustila je Kraljevski muzički koledž, i utjehu je našla u sviranju viole; ubrzo zatim se preselila u SAD (1916), gdje je započela karijeru violiste. Njena kompozitorska karijera je takođe bila u usponu; uz podršku njene komšinice Elizabet Sprejg Kulidž, konkurisala je sa Sonatom za violu i klavir 1919. na takmičenju kompozicije čiji je mecena bila upravo Kulidž. Podijelila je prvo mjesto sa Švajcarcem Ernstom Blohom (kasnije je Bloh proglašen za pobjednika jer su članovi žirija, između ostalog, smatrali da je nemoguće da je žena komponovala tako savršeno djelo). Udajom za uglednog profesora klavira Džejmsa Friskina 1944. godine, nije uspijevala da poboljša svoj život; morala je da bira između porodičnih obaveza i komponovanja. Da bi brak uspio, prestala je da komponuje i izvodi svoja djela. Nakon smrti muža, počela je da piše memoare pod nazivom “I ja sam imala oca” koje je završila 1973. godine. Slikovito je predstavila svoj rani život, psihičko i fizičko zlostavljanje od strane njene braće i oca koji nisu podržavali njen umjetnički talenat i rad. Njena muzika obuhvata razne stilove 20-tog vijeka, uključujući impresionizam, postromantizam i neoklasicizam. Napisala je oko sto radova (uključujući pjesme, horske i kamerne kompozicije i muziku za klavir), samo je dvadeset djela bilo objavljeno za njenog života, a njena djela dugo nijesu bila objavljivana ni nakon njene smrti 1979. Godine 2000. muzikolozi Lijana Kurtis i Džesi An Ovens, profesori na Univerzitetu u Brendajsu, Masačusets/SAD, osnovali su Društvo “Rebeka Klark“, bazirano na radu Centra za istraživanje ženskih studija, sa ciljem da afirmišu interesovanje za njen život i muziku, podrže i ohrabre izvođače, izdavačke kuće i publikacije u vezi s njenim likom i djelom.
