KULTURA SLAJDER
KULTURNA BAŠTINA – RIZNICA GRADOVA: Utvrđenje Besac ponos Bara, ali i Evrope
Utvrđenje Besac
Utvrđenje Besac i crkva svete Katarine kulturna su dobra Bara za čiju je konzervaciju u posljednjem periodu izdvojeno najviše sredstava. U sanaciju i restauraciju utvrđenja kroz projekte međunarodne saradnje i uz sredstva Ministarstva kulture od 2008. uloženo je više od pola miliona eura, a ove godine za drugu fazu radova raspisan tender vrijedan 313.000 eura.
Od perioda donošenja prvog Programa zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2012. godinu, Ministarstvo kulture je bilo nosilac posla, finansiralo i sufinansiralo i ostale brojne projekte iz oblasti zaštite i očuvanja kulturnih dobara u Baru od kojih su brojni realizovani, a neki su u toku.
Manastir Prečista Krajinska
Projekti 2012-2016.
U okviru projekta Putevi kontinuiteta Narodnog muzeja Crne Gore 2012. godine realizovano je 30 dana istraživanja na lokalitetu manastira Prečista Krajinska, za koje je obezbijeđeno 14.500 eura. Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore sproveo je konzervatorske mjere na Ulaznom portalu dvora Balšića u Godinju, u iznosu od 9000 eura. Zavičajni muzej Bar u saradnji sa Centrom za konzervaciju i arheologiju realizovao je konzervaciju arheoloških nalaza koja se čuvaju u muzeju (5.000 eura), živopisa u Starom gradu Baru (7. 000 eura) i ,,Veljih vrata“ – glavnog portala u Starom gradu (1.500 eura), a zajednički je obavljeno i arheološko istraživanje kiklopskih zidova na brdu Volujica (2.700 eura).
Narodna biblioteka i čitaonica ,,Ivo Vučković”, u saradnji sa Centrom za konzervaciju i arheologiju 2012. realizovala je više projekata među kojima konzervacija fonda stare i rijetke knjige, kao i knjiga i ukoričenih časopisima publikovanih prije 1900. godine. Sprovedena je doedukacija stručnog kadra u Narodnoj biblioteci, urađeno je i fototipsko izdanje i prenos na elektronski medij knjige Đurđa i obezbijeđeni uslovi za rad knjigoveznice.
Obavljeno je podvodno arheološko istraživanje u teritorijalnim vodama Bara i nastavljeno sistematskog istraživanje Starog grada.
Stari Bar
Jedan od najvažnijih projekata 2013. bilo je publikovanje fototipskih izdanja knjige ,,Stari Bar”, autora Đurđa Boškovića. Te i sljedeće godine ulagalo se u nabavku foto i tehničke opreme, lap-top računara za potrebe terenskog istraživanja, dokumentovanja i prezentacije kulturne baštine za Zavičajni muzej.
Uprava za zaštitu kulturnih dobara 2015. utvrdila je status kulturno dobro za Veliki most, mali most velikog luka, kao i za kulturno-istorijsku cjelinu Virpazara. Pristupilo se konzervaciji spomen-ploče pripadnicima NOR-a koje je italijanski okupator bacio u bunar, počela je priprema monografije ,,Jatagani u Crnoj Gori”, a nabavljeni su ramovi za povremene tematske izložbene postavke u Kulturnom centru Bar.
Više od 30.000 eura prošle godine izdvojeno je za konzervatorski projekat i mjere na crkvi Sv. Katarine u urbanoj cjelini Stari grad sa Čaršijom i Podgrađem, za restauraciju freske Sv. Nikole, kao i za tehničku zaštitu ostalih kulturnih dobara. Realizacija ovih aktivnosti nastavljena je i ove godine.
Bar-Nehaj-Sutomore
Međunarodna saradnja
Ministarstvo kulture je posredstvom regionalnog projekta Ljubljana process II uključilo Stari Bar na Listu prioritetnih intervencija, prepoznajući da je ta urbana cjelina kulturno dobro sa izraženim rehabilitacionim potencijalom. Kroz ovaj projekat pripremljena je preliminarna tehnička procjena arhitektonskog i arheološkog nasljeđa Starog grada Bara, a lokalitet je promovisan na regionalom nivou kroz uključivanje u promotivnu Brošuru namijenjenu popularizaciji i prezentaciji kulturnih dobara sa Liste priortetnih intervencija.
Promocija Starog grada Bara ostvarena je i kroz međunarodnu inicijativu Dani evropske baštine, koja je 2011. godine, organizovana pod sloganom ,,Antibaris – drevna riznica Mediterana”, a bila je bazirane na promociji dokumentarnog filma o Starom gradu Baru, koncertu grupe ,,Zora” i prezentaciji lokalnih grastronomskih proizvoda.
Grmožur
Restauracija utvrđenja Besac
Restauracija utvrđenja Besac počela je 2008. godine, kada je Ministartsvo kulture uključilo ovo kulturno dobro u Listu prioritetnih intervencija, kroz Regionalni program za kulturnu i prirodnu baštinu zemalja jugoistočne Evrope – Ljubljana proces, baziranom na rehabilitaciji zajedničkog kulturnog nasljeđa zemalja Zapadnog Balkana. U okviru ove inicijative pripremljeni su preliminarna tehnička procjena i biznis plan rekonstrukcije i revitalizacije Utvrđenja Besac, a iz fondova Svjetske banke obezbijeđena je donacija za pripremanje Glavnog projekta njegove restauracije. Uzimajući u obzir značaj projekta restauracije utvrđenja Besac, Ministarstvo je u tom periodu opredijelilo 57.885 eura za izrade za pripremu glavnog projekta i reviziju, obezbjeđivanje stručnog nadzora nad izvođenjem radova, arhitektonsko-arheološka istraživanja utvrđenja i geodetsko snimanje terena sa 3D snimkom.
Na utvrđenju Besac, koje je bilo u ruševnom stanju i van funkcije više od 60 godina, 2013. godine je izvedena prva faza konzervatorsko-restauratorskih radova na osnovu usvojenog Glavnog projekta rehabilitacije. Restauracija je finansirana kroz višekorisnički projekat „Restauracija utvrđenja Besac u Virpazaru“ odobrila je Evropska komisija, a implementiran od strane Delegacije EU u Crnoj Gori, za koji je opredijeljen iznos od 455.214 eura. Tokom ovih radova svi djelovi utvrđenja su očišćeni od korova i rastinja, i na njima su izvedeni odgovarajući konzervatorsko-restauratorski radovi. Radovi su obuhvatili i prilazni put koji vodi od kolske saobraćajnice do Utvrđenja. Potporni zid prilaznog puta je kompletno demontiran, a zatim prezidan kamenom u cementnom malteru sa prethodno izvedenim AB temeljom. U toku zidanja ostavljeni su otvori za prolaz vode, tzv. barbakane. Zadržan je autentičan pokrivač ovog puta – makadam. U toku realizacije prve faze radova ispod objekta stražarskog mjesta – osmatračnice otkrivena je zasvedena podzemna prostorija koja je tehnički snimljena, dok je u južnoj kuli centralne utvrde otkrivena bistijerna.
Kadijina česma
Kulturni centar je tokom 2014. godine postavio novu kapiju od kovanog gvožđa na ulazu, a tokom 2015. godine, na zgradama kasarne postavljena su privremena vrata i prozori.
Druga faza restauracije utvrđenja Besac, finansirana je kroz IPA Adriatic Program, posredstvom projekta ,,Održivo upravljanje turizmom u okviru jadranskog nasljeđa” (HERA). Ministarstvo je implementaciju projekta HERA preuzelo od prvobitnog projektnog partnera, Ministarstva održivog razvoja i turizma, 2015. godine. Osnovni cilj HERA projekta je razvijanje zajedničke prekogranične platforme unutar jadranskog područja za upravljanje i promociju održivog turizma koji se temelji na zajedničkoj kulturnoj baštini. HERA se bavi specifičnim problemima identifikovanim u svim zemljama partnerima na prostoru Jadrana, iz područja kulture i turizma. Projekat okuplja 19 partnera, a uključenen države su: Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Grčka, Italija, Crna Gora, Srbija i Slovenija. Vodeći partner na projektu je Zadarska Županija, Hrvatska. Partnerski ugovor je potpisan 22. novembra 2013. godine.
U cilju realizacije projektnih aktivnosti, koje se u najvećem dijelu odnose na restauraciju utvrđenja Besac, u februaru 2016. godine raspisan je tender za odabir izvođača radova, koji je ugovoren u maju. Sredstva koja su u okviru ovog projekta obezbijeđena za drugu fazu restauracije Utvrđenja Besac iznose 313.790 eura. Tako je planirano da do kraja tekuće godine, budu sprovedeni radovi koji se odnose na: električne instalacije, hidro-tehniče instalacije, transport, termo-tehniče instalacije i razvijanje protivpožarnog sistema.
KULTURNA DOBRA
Projektom revalorizacije kulturnih dobara Crne Gore, koji je finansiralo Ministarstvo kulture, u periodu od aprila 2013. do kraja 2014. godine obuhvaćeno je 78 kulturnih dobara sa teritorije opštine Bar, od čega 55 nepokretnih sa 21 spomen-obilježjem i 23 pokretnih. Za sva kulturna dobra urađeni su elaborati, koji sadrže detaljan opis sprovedenih aktivnosti, kao režim i mjere zaštite kulturnih dobara. Projekat je implementiralo Ministarstvo kulture i Uprava za zaštitu kulturnih dobara u saradnji sa svim nacionalnim i lokanim institucijama iz oblasti kulturne baštine, kao i državnim i lokalnim organima uprave. U Baru status nepokretnog kulturnog dobra, ima 59 objekata od čega 21 spomen-obilježje:
| 1. Utvrđenje Grmožur; ostrvo Grmožur, Skadarsko jezero |
| 2. Manastir Orahovo; Crmnica |
| 3. Crkva sv. mučenika Eustahija; Donji Brčeli |
| 4. Crkva sv. Trojice; Rasovac, Gornji Brčeli |
| 5. Manastir Gornji Brčeli |
| 6. Crkva sv. Atanasija; Sotonići |
| 7. Crkva sv. Jovana i sv. arhanđela Mihaila; Sotonići |
| 8. Crkva sv. Petke; Sotonići |
| 9. Manastir Beška; ostrvo Beška, Skadarsko jezero |
| 10. Stari bunar; Ostros |
| 11. Čaršija i podgrađe oko bedema u prečniku od 300 m; Stari Bar |
| 12. Bivši dvorac kralja Nikole na Topolici |
| 13. Manastir Donji Brčeli |
| 14. Crkva sv. Nikole; Mikulići |
| 15. Manastir Prečista Krajinska; Ostros |
| 16. Stari grad Bar |
| 17. Manastir Starčevo; ostrvo Starčeva Gorica, Skadarsko Jezero |
| 18. Manastir Moračnik; ostrvo Moračnik, Skadarsko jezero |
| 19. Manastir Ratac |
| 20. Utvrđenje Besac; Virpazar |
| 21. Crkva sv. Ilije; Pečurice, Velje Selo |
| 22. Utvrđenje Nehaj; Sutomore |
| 23. Crkva sv. Tekle; Spič |
| 24. Crkva sv. Dimitrija; Nehaj |
| 25. Ruševine crkve na Veljem pijesku |
| 26. Crkva sv. Katarine; Ravna |
| 27. Crkva sv. Vračeva; Komani, Pečurice |
| 28. Crkva sv. Roka; Spič |
| 29. Crkva sv. Petke; Šušanj |
| 30. Zemljište oko Donjeg i Gornjeg manastira na 100 m.; Brčeli |
| 31. Jednobrodna crkva kod sela Ckla; Maskiš, Skadarsko jezero |
| 32. Džamija Omerbašića; naselje Brbot |
| 33. Ostaci trikonhalne crkve; Topolica |
| 34. Zaliv Bigovica; od rta Volujica do ponte Bigovica |
| 35. Zgrada Monopola duvana |
| 36. Kulturno – istorijska cjelina Virpazar |
| 37. Ambijentalna cjelina Lekovići u Godinju |
| 38. Veliki most u Virpazaru |
| 1. Spomenik palim Crnogorcima u borbi protiv Turaka |
| 2. Spomen-ploča na mjestu strijeljanja rodoljuba |
| 3. Spomen-ploča na mjestu pogibije Blaža Orlandića; Godinje |
| 4. Spomen-ploča u znak borbe od 13 jula 1941 g; Virpazar |
| 5. Spomenik palim Crnogorcima u I svjetskom ratu; Stari Bar |
| 6. Spomen-ploča na mjestu borbi od 13. jula 1941; Mišići, Sutomore |
| 7. Spomen-ploča pripadnicima NOR koje je italijanski okupator žive bačio u bunar; Tatarovica, Stari Bar |
| 8. Spomen-ploča na mjestu bivšeg logora; Brčeli |
| 9. Spomen-ploča Ivu Kikiću; Limljani |
| 10. Spomen-ploča Ristu Markoviću; Mijela, Virpazar |
| 11. Spomen-ploča; Gluhi do |
| 12. Spomen-ploča na zgradi Šlakovića; Stari Bar |
| 13. Spomen-ploča strijeljanim rodoljubima; Belveder, Stari Bar |
| 14. Spomen-ploča na rodnoj kući Jovana Tomaševića; Brčeli, Crmnica |
| 15. Spomenik poginulim borcima u NOR-u; Gornja Seoca |
| 16. Spomenik borcima poginulim u NOR-u; Donja Seoca |
| 17. Spomen-ploča Blažu J. Orlandiću; Gornja Seoca |
| 18. Spomen-ploča trojici strijeljanih rodoljuba; na Gatu br. 2, Luka Bar |
| 19 Spomenik Branku M. Đonoviću; Tomići, Crmnica |
| 20. Koncentracioni logor P. M. 137 |
| 21. Rodna kuća Jovana Tomaševića; Gornji Brčeli |
Bar ima i 24 pokretna kulturna dobra, i to:
| 1. Krst sv. Jovana Vladimira |
| 2. Slika Bogorodice na platnu, Crkva sv. Dimitrija, Sutomore |
| 3. Zbirka haljetaka crnogorske muške nošnje- – Zavičajni muzej |
| 4. Zbirka haljetaka crnogorske ženske nošnje – Zavičajni muzej |
| 5. Zbirka haljetaka Spičanske nevjestačke nošnje – Zavičajni muzej |
| 6. Zbirka haljetaka Spičanske djevojačke nošnje – Zavičajni muzej |
| 7. Zbirka haljetaka Spičanske svakodnevne ženske nošnje – Zavičajni muzej |
| 8. Zbirka haljetaka Šestanske ženske nošnje – Zavičajni muzej |
| 9. Zbirka haljetaka Šestanske muške nošnje – Zavičajni muzej |
| 10. Zbirka nakita za šestansku žensku nošnju – Zavičajni muzej |
| 11. Zbirka nakita za spičansku nošnju – Zavičajni muzej |
| 12. Ćemer – Zavičajni muzej |
| 13. Spičanka na radu ” – Zavičajni muzej |
| 14. Gusle – Zavičajni muzej |
| 15. Barski logor – Zavičajni muzej |
| 16. Zbirka oklopa, šlemova, koplja i đuladi – Zavičajni muzej |
| 17. Lokomotiva serije ,,Lovćen “ |
| 18. Vagon za putnike, serije C-60 – Zavičajni muzej |
| 19. Salon-vagon kola bivšeg kralja Nikole bez bandaža i gibnjeva – Zavičajni muzej |
| 20. Zbirka šinskih polja sa gvozdenim pragovima – željeznička stanica – Zavičajni muzej |
| 21. Dresina nadzornika pruge – Zavičajni muzej |
| 22. Jahta kralja Nikole ,,Rumija” – Zavičajni muzej |
| 23. Zbirka osovina sa bandažama i gibnjevima – Zavičajni muzej |
| 24. Slika Bogorodice na platnu, Crkva sv. Dimitrija, Sutomore |
| Projekat popisa nematerijalne kulturne baštine, koji su sproveli Ministarstvo kulture, Uprava za zaštitu kulturnih dobara i Narodni muzej Crne Gore 2012. godine, pokazao je da se na teritoriji Opštine Bar nalazi značajan broj elemenata nematerijalne kulturne baštine, od čega su posebno značajni: Procesija iznošenja krsta Sv. Vladimira, Legenda o Vladimiru i Kosari, Stare masline na Mirovici i drugi |
Kult svetog Vladimira je jedino nematerijalno kulturno dobro u Baru.
Ustanove kulture
Kulturni centar predstavlja kompleksnu ustanovu u oblasti kulture, čiji je osnivač Opština. Pored ostalog, u okviru preduzeća funkcionišu tri radne jedinice iz oblasti kulturne baštine, i to: Zavičajni muzej, Galerija „Velimir A. Leković“ i Narodna biblioteka i čitaonica ,,Ivo Vučković”. Zakon o muzejskoj djelatnosti i Zakon o bibliotečkoj djelatnosti su, pored ostalog, otvorili preces reformi i reorganizovanja opštinskih ustanova koje obavljaju muzejsku, odnosno bibliotečku djelatnost. U opštini Bar, još uvijek nije došlo do potpune implementacije navedenih propisa, jer se muzejska i bibliotečka djelatnost još uvijek ne obavljaju samostalno, već u okviru Kulturnog centra.
Zavičajni muzej raspolaže muzejskim fondom kompleksnog tipa. Muzejski materijal sistematizovan u zbirke: etnografsku (673 muzejska predmeta), arheološku (1.660 predmeta), istorijsko-umjetničku (147 predmeta), istorijsku (275 predmeta) i prirodnjačku (300 predmeta). Muzejska dokumentacija je uredna, uz redovno usaglašavanje sa novim podzakonskim aktima. Muzej za obavljanje djelatnosti koristi četiri objekta: bivši dvorac kralja Nikole od 1.054 m2 (prizemlje i dva sprata); izložbeni prostor u zgradi Kulturnog centra od 100 m2; zgradu u Starom baru od 200 m2 i manji objekat za izlaganje u Starom Baru od 50 m2. . Za smještaj neobrađenog muzejskog materijala koriste objekat u Starom Baru od 200 m2 . Obradu muzejskog materijala, obavljaju u konzervatorskoj radionici od 60 m2 , kancelarijama, depou od 150 m2 i kancelariji za dokumantaciju od 40 m2 . kozervatorsko-restauratorske poslove obavljaju na nivou preventive zaštite. Za izlaganje muzejskog materijala koristi se prostor u bivšem dvorcu za izložbu stalnog tipa, iz vlastitog fonda, u 12 prostorija, ukupne površine od 435 m2 i objekat u Starom Baru od 50 m2.
Galerija „Velimir A. Leković“ je posebna radna jedinica Centra i takođe ima muzejski fond, umjetničkog sadržaja. Kompletan materijal je sistematizovan u dvije zbirke, i to: legat Velimira A. Lekovića (200 djela) i umjetnički fond galerije (130 djela). Legat Velimira A. Lekovića nije vlasništvo galerije, već im je dato na čuvanje i korišćenje, a pravni vlasnik je porodica. Osim Knjige ulaza, ne posjeduju drugu propisanu muzejsku dokumentaciju. Galerija za obavljanje djelatnosti koristi tri objekta: galerijski prostor od 460 m2 (prizemlje i sprat), tzv. Mali dvorac od 60 m2 i kapelu površine 40 m2 . Za izlaganje muzejskog materijala koriste prostor na dva nivoa, ukupne površine od 400 m2.
Narodna biblioteka i čitaonica ,,Ivo Vučković” je kao samostalna gradska biblioteka formirana sredinom marta 1953. godine, a današnji naziv dobila je 1963. godine, po poznatom revolucionaru iz ovog kraja. Od.1967. godine biblioteka djeluje kao organizaciona jedinica Kulturnog centra. Smještena je u namjenski sagrađenoj zgradi Doma revolucije na prostoru od 450 m2. Biblioteka je matična za opštinu Bar, a ima i područno odjeljenje u Virpazaru. Biblioteka posjeduje ukupno 76.615 bibliotečkih jedinica, od čega su 67.127 tomovi monografskih publikacija (knjige i brošure), a 8.148 su serijska izdanja (dnevne novine, revijalna štampa, časopisi i ostala periodika), dok neknjižni fond (audio-vizuelna sredstva, katalozi, geografske karte, fotografije i sl.) broji 1.340 jedinica bibliotečke građe. Pored toga, u biblioteci je pohranjeno 307 primjeraka zvučnih knjiga (vlasništvo Organizacije slijepih za Bar i Ulcinj), koje ustupa besplatno na korišćenje slabovidim i ostalim zainteresovanim osobama.
