ART PREPORUKA
ODLAZAK VELIKANA: Preminuo Andžej Vajda
Foto: Reuters
Poljski filmski reditelj Andžej Vajda je umro u 91. godini, javili su poljski mediji.
Vajda, čiji su filmovi odražavali burnu istoriju njegove zemlje, preminuo je od kolapsa pluća nakon što je nekoliko dana proveo u medicinski izazvanoj komi.
U karijeri dugoj više od 60 godina snimio je oko 40 filmova i dobio Zlatnu palmu u Kanu i Oskara za životno djelo.
Andžej Vajda rođen je 6. marta 1926. u Suvalkiju kao sin učiteljice i oficira, koga je Crvena armija streljala 1940. u katinjskom masakru.
Postao je filmski stvaralac pošto 1939. nije primljen na vojnu akademiju. Poslije Drugog svjetskog rata – tokom kojeg je bio član pokreta otpora – upisao je uglednu poljsku filmsku školu u Lođu.
Jednom je rekao da je ,,dobri Gospod reditelju dao dva oka – jednim da gleda u kameru a drugim da prati sve što se oko njega dešava”.
Karijera je krenula uzlaznom putanjom nakon osvajanja specijalne nagrade žirija na Kanskom filmskm festivalu 1957. za film ,,Kanal” o ustanku partizana protiv nacista u Varšavi 1944. Godinu kasnije snimio je ,,Pepeo i dijamante” i zacementirao svoju poziciju u poljskoj kinematografiji.
Sedamdesetih je za inspiriaciju uzimao poljska književna djela, ,,Breza” (Brzezina, 1970), ,,Vjenčanje” (Wesele, 1972) i ,,Obećana zemlja” (Ziemia Obiecana, 1974).
U Kanu je 1977. predstavio ,,Čovjeka od mermera” (Człowiek z marmuru), kritički osvrt na komunističku Poljsku. Tri godine kasnije uslijedio je i ,,Čovjek od gvožđa” (Człowiek z zelaza), koji se fokusirao na uspon antikomunističkog sindikata ,,Solidarnost”. Film je osvojio Zlatnu palmu u Kanu 1981. iako je tada koministički režim u Poljskoj slomio ,,Solidarnost” i uspostavio vanredno stanje.
– Dan kada sam dobio ,,Palmu” je bio, naravno, veoma važan u mom životu, ali bio sam svjestan da to nije nagrada namijenjena samo meni. Bila je to nagrada i za ,,Solidarnost” – rekao je Vajda u intervjuu 2007.
Nagradu je poklonio Muzeju u Krakovu, gdje je izložena sa njegovim ostalim nagradama, među kojima je i Oskar za životno djelo iz 2000.
Zlatna palma je spasla Vajdu od zatvora u Poljskoj – sudbina koju su doživjele mnoge njegove kolege i prijatelji uključujući i Leha Valensu, lidera ,,Solidarnosti”.
Zbog protivljenja režimu poljskog komunističkog vođe, generala Vojćeha Jaruzelskog, Vajda je počeo da snima u inostranstvu, uglavnom u Francuskoj i Njemačkoj: ,,Danton” (1983) sa Žerarom Depardjeom, ,,Jedna ljubav u Njemačkoj” (1986) sa Hanom Šigulom i Arminom Miler-Štalom i njegova interpretacija romana ,,Zli dusi” Dostojevskog (Les possédés, 1988) sa Izabel Iper i Omarom Šarifom.
Nakon pada komunizma u Poljskoj 1989, vratio se ratnoj istoriji svoje domovine i pričama koje su komunisti do tada zabranjivali. ,,Korčak” (Korczak, 1990) je film o sudbini Januša Korčaka, predratnog pisca za djecu i pedijatra jevrejskog porijekla koji je umro u holokaustu.
U filmu ,,Prsten sa krunom orla” (Pierścionek z orłem w koronie, 1993) još jednom se bavio Varšavskim ustankom iz 1944. a u ,,Svetoj nedjelji” (Wielki Tydzień, 1995) ustankom Varšavskog geta iz 1943, neuspjeloj buni jevrejskih partizana protiv nacista.
Njegov pretposljednji film, ,,Katin” (Katyń), nominovan za Oskara 2008, priča je o Vajdinom ocu, Jakubu, jednom od 22.500 poljskih oficira koje su Sovjeti strijeljali 1940.
Prošle godine režirao je ,,Naknadne slike” (Powidoki), aktuelnog kandidata Poljske za Oskara van engleskog govornog područja, biografiju o avangradnom umetniku Vladislavu Sžeminskom koji se borio sa staljinističkom represijom i sopstvemim fizičkim nedostacima kako bi sprovodio svoje napredne ideje o umjetnosti. Reditelj je izjavio da je htio da upozori protiv ,,miješanja države u umjetnost”.
Iza sebe je ostavio četvrtu suprugu, glumicu i scenografa Kristinu Zahvatovič i kćerku Karolinu (iz trećeg braka).
Donald Tusk, poljski premijer i aktuelni predsjednik Savjeta Evropske unije, napisao je na svom tviter profilu: ,,Svi potičemo od Vajde. Kroz njega smo posmatrali sebe i Poljsku. I bolje smo razumijeli. Sada će biti daleko teže”.
Izvor: Blic.rs
Foto: Reuters
Najnoviji komentari