KULTURA SLAJDER
KULTURNA BAŠTINA – RIZNICA GRADOVA: Rožaje ima značajan arheološki potencijal
Ganića kula
Ganića kula jedino je nepokretno kulturno dobro Rožaja, koje je tretirano kroz Projekat revalorizacije. Osim njega, kao zakonom jednog zaštićenog kulturnog dobra, na teritoriji Rožaja nalaze se brojna potencijalna kulturna dobra među kojima su naročito značajni arheološki lokaliteti. Neka od njih su u postupku valorizacije, koji sprovodi nadležna Uprava za zaštitu kulturnih dobara.
Projekat popisa nematerijalne kulturne baštine iz 2012. godine, pokazao je da se na teritoriji opštine Rožaje nalazi značajan broj elemenata (12, preliminarno popisanih), a da određeni broj od tih popisanih zavređuje status nematerijalnog kulturnog dobra, poput izrade ojica, muslimasko-mirovnog vijeća, običaja kna, kao i pripreme halve.
U proteklom periodu Ministarstvo kulture je bilo nosilac posla, finansiralo i sufinansiralo projekte iz oblasti zaštite i očuvanja kulturnih dobara sa teritorije ove opštine, koji su realizovani ili je njihova implementacija u toku.
Aktivnosti 2012 – 2016.
Oko 8000 eura izdvojeno je 2012. za konzervatorske mjere na Zavičajnom muzeju ,,Ganića kula” , doedukaciju kadra u toj ustanovi, kao i za izradu veb sajta i vodiča. Objavljivanjem Vodiča kroz Zavičajni muzej, prezentovan je njegov bogati muzejski fond. Ta sredstva su iskorišćena i za kreiranje softvera za obradu muzejskih predmeta i umrežavanje sa centralnim sistemom Narodnog muzeja Crne Gore, kao i za osavremenjivanje dokumentacionog centra Zavičajnog muzeja.
Te godine izrađena je i karta nepokretnih kulturnih dobara Rožaja. Izrada vrijedna 4000 eura podrazumijevala je tehničko snimanje svih potencijalnih nepokretnih kulturnih dobara sa arheološkim lokalitetima. Na taj način je na jednom mjestu prezentovana sva kulturna baština Rožaja.
Utvrđenje Izlit
Naredne 2013. godine obavljen je otkup muzejskih predmeta na teritoriji Rožaja, a Zavičajni muzej ,,Ganića kula” obezbijeđen video nadzorom i alarmnim sistemom.
Najznačajnija aktivnost 2014. godine odnosila se na arheološka i konzervatorska istraživanja ostataka jedinog utvrđenja koje se nalazi u neposrednoj blizini grada – ,,Izlit“, utvrde iz vremena turske dominacije koja ima izuzetan značaj. Za tu svrhu Ministarstvo je izdvojilo 15.000 eura. Godinu kasnije nastavljena su arheološka i konzervatorska istraživanja na utvrdi ,,Izlit“, a taj projekat nastavljen je i u 2016. za šta je Ministarstvo opredijelio još 20.000 eura. Na utvrdi se obavljaju i konzervatorske mjere radi zaštite otkrivenih partija bedema. Činjenice ukazuju da je riječ je o fortifikaciji iz IV ili ranog V vijeka, čiji je utvrdni zid otkriven u dužini od 30 metara. Da podsjetimo, arheloško-konzervatorsko istraživanje na utvrđenju ,,Izlit” na Gradini, iznad Ganića krša u Rožajama počelo je juna 2015. godine. Postoje pisani tragovi da je utvrđenje podignuto u XVI vijeku i smatra da je u prošlosti nekoliko puta rušeno i ponovo izgrađivano. Utvrđenje je zatrpano zemljom i ne može se tačno utvrditi koliko je duboko u zemlji. Smatra se da se na ovom mjestu nalazi zid dužine 100 metara. Unutar zida su temelji, osmatračnice i kule.
Oko 15.000 eura 2014.godine obezbjeđeno je i za uređenje platoa i ograđivanje kompleksa Zavičajnog muzeja, a obavljen je i otkup muzejskih predmeta u Rožajama. Projektom je planirana nabavka muzejskih predmeta značajnih za hronološko opredjeljenje razvoja kulture u cilju adekvatne naučne valorizacije kulturno-istorijske prošlosti opštine.
Prošle godine izrađen je i konzervatorski projekat za kulturno dobro Ganića kula.
Kula Ganića od 1987. godine ima status kulturnog dobra, a sagrađena je 1797. godine i kao najstarija kuća u Rožajama, predstavlja karakterističan primjer objekata iz turskog perioda. Kula je izgrađena na sjeveroistoku Rožaja, u podnožju Ganića krša, sa lijeve strane rijeke Ibra. Građena je od kamena i drveta, a sadrži podrum, prizemlje i sprat. Zidovi su rađeni od pritesanog i neobrađenog kamena, a kao vezivno sredstvo služila je glina. Danas, do Kule i naselja formiranog oko nje, dolazi se asfaltnim putem iz centra Rožaja. Zbog lošeg stanja objekta sprovedena su konzervatorska istraživanja i urađen konzervatorski projekat, na osnovu kojeg će se sprovesti konzervatorske mjere.
Ove godine dopunjeno je i rekognosciranje nepokretnih kulturnih dobara kako bi se formirala baza podataka i mapirala kulturnih dobara Rožaja, a naročito arheoloških lokaliteta. Tokom rekognosciranja otkriveni su brojni otkriveni brojni ostaci objekata (30) i groblja (20).
Ustanove
Bibliotečka djelatnost odvijala se u okviru Centra za kulturu, do usvajanja Zakona o bibliotečkoj djelatnosti, i radionica koje je Ministarstvo kulture organizovalo povodom izmjena koje u bibliotečkoj djelatnosti (i drugim iz oblasti zaštite kulturne baštine) donose novi zakoni. Nakon tih radionica, biblioteka je organizovana kao samostalna javna ustanova, čiji je osnivač Opština. Narodna biblioteka Rožaje ima dva zaposlena.
Muzejska djelatnost se obavlja u okviru Zavičajnog muzeja „Ganića kula“. Zavičajni muzej u Rožajama osnovan je 1991. godine. Aktivnost na izgradnji novog objekta za potrebe Muzeja počela je 2001. Godine, po uzoru na nekadašnju ,,Ganića kulu” iz 1798. godine, spomenik tradicionalnog graditeljstva rožajskog kraja. Karakteristična arhitektura nekadašnje,,Ganića kule” je simbol grada i nalazi se na zvaničnom grbu opštine Rožaje. Cjelokupni fond Zavičajnog muzeja je svrstan u tri tematske cjeline: tekstil, pokućstvo i posuđe. Muzejski predmeti su veoma očuvani, izuzetne i bogate izrade, kako po tehnici, tako i po materijalu. Obuhvataju period od XVIII do XX vijeka. Njima je predstavljen narodni život, kultura stanovanja, odijevanja, umjetnost, zanati rožajskog podneblja, u duhu islamske tradicije. Govore i o uticajima drugih kultura i civilizacija, koje su dopirale do ovih prostora. Stručnu obradu muzejskog materijala zaposleni u Muzeju, uradili su u saradnji sa Narodnim muzejem Crne Gore, a posebno sa Etnografskim muzejem kod obrade etnografskih predmeta. Posjeduju i elektronsku formu muzejske dokumentacije.
Kučanska džamija
Planirane aktivnosti
Kula Hadžialijagića u Rožajama je u postupku utvrđivanja kulturne vrijednosti od strane Uprave. Riječ je o objektu koji svojom spoljašnošću, strukturom i prostornom organizacijom svjedoči o načinu života, kulturi stanovanja i načinu gradnje po uzorima islamske tradicije i kulture, s kraja XIX vijeka u ovoj oblasti Crne Gore.
Kučanska džamija predstavlja očuvani primjer sakralnih objekata islamske arhitekture iz XVIII vijeka. Zbog prepoznatih kulturnih vrijednosti, Uprava za zaštitu kulturnih dobara je uradila elaborat o valorizaciji ovog objekta, a u toku je zakonska procedura o utvrđivanju statusa kulturnog dobra.
Imajući u vidu značaj ove džamije za područje Rožaja, kao i značaj zaštite i očuvanja njenih kulturnih vrijednosti, neophodno je u narednom periodu obaviti konzervatorska istraživanja i sprovesti mjere zaštite i očuvanja.
